CÂY LƯỠI BÒ

Đặc điểm tự nhiên

Cây lưỡi bò là loài cây thân thảo sống hằng năm, có thể cao đến 1m. Rễ cây rất khỏe còn phần thân mọc thẳng đứng, có rãnh dọc và ít phân nhánh. Các lá ở gần gốc thường to hơn nhiều so với các lá ở phần trên.

Lá dưới có thân rộng từ 5-7cm, còn các lá giữa thân thường thon thuôn và tù 2 đầu. Cả 2 mặt của lá có màu giống nhau, nhẵn, mép nguyên, phiến lá hình mũi mác dài, hẹp.Hoa màu xanh mọc ở ngọn, đặc biệt càng về phía đỉnh càng mọc sát nhau. Cuống hoa mảnh dài từ 1 – 3cm và có đốt ở phần gốc. Bao hoa có 6 mảnh, vòng trong tròn và kéo dài ra thành 1 đầu nhọn. 

Quả có hình 3 cạnh và nằm ngay trong bao hoa. 

Mùa hoa rơi vào khoảng từ tháng 2 đến tháng 6.

Ở nước ta, cây mọc hoang ở khắp nơi, nhất là tại những ruộng ẩm hay trong các ruộng mạ, ruộng rau muống đã khô nước. Thường mọc vào khoảng từ tháng 1 đến tháng 5 hằng năm.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Rễ củ và lá của cây lưỡi bò là những bộ phận được sử dụng để bào chế dược liệu.

Thu hái: Dược liệu thường được thu hái quanh năm nhưng mùa đông được cho là thời điểm tốt nhất.

Chế biến: Sau khi đào lấy rễ từ cây già thì đem bỏ rễ con. Có thể để nguyên hay thái mỏng rồi đem phơi hoặc sấy khô và bảo quản dùng dần.

Đối với dược liệu đã được phơi hay sấy khô cần đựng vào trong túi kín và bảo quản ở những nơi khô thoáng.

Thành phần hóa học

Rễ cây lưỡi bò chứa 0,2% oxymethyl-anthraquinon, anthraquinon và canxi oxalate. Các chất anthraquinon được xác định bao gồm nepodin, chrysophanol, Physcion, emodin, chrysophanic acid và rhein. Rễ khô chứa 0,1% emodin và lượng nhỏ axit chrysophanic.

Tác dụng

+Chiết xuất axeton của rễ tác dụng ức chế đáng kể đối với hầu hết các vi sinh vật thử nghiệm (S aureus, B subtilis, A hydrophylla, K pneumonia, P aeruginosa và C albicans).

+Các chất chiết xuất từ ​​nước của lá và hạt cho thấy các hoạt động chống oxy hóa cao nhất. Chiết xuất ete của lá và hạt và chiết xuất ethanol của lá cho thấy hoạt tính kháng khuẩn đối với S aureus và B subtilis.

+Chiết xuất ete của cả lá và hạt và chiết xuất ethanol của lá cho thấy các hoạt động kháng khuẩn chống lại S aureus và B subtilis.

+Nghiên cứu cho thấy tinh dầu cây lưỡi bò thể hiện hoạt tính chống oxy hóa và kháng khuẩn quan trọng.

+Tác dụng thanh nhiệt, sát trùng, thông đại tiện.

Công dụng

Cây lưỡi bò có vị đắng, tính hàn sẽ có các công dụng sau đây:

+Điều trị thiếu máu do thiếu sắt, mất ngủ ở phụ nữ mang thai, sinh đẻ.

+Hỗ trợ điều trị viêm da tiếp xúc.

+Điều trị mụn trứng cá.

+Điều trị cảm cúm.

+Hỗ trợ điều trị viêm đại tràng mãn tính.

+Điều trị u tế bào lưỡi ác tính.

+Điều trị chứng ngứa ngoài da lâu ngày không khỏi.

+Điều trị đại tiện ra máu.

+Điều trị mụn nhọt sưng đau nhưng chưa vỡ mủ.

+Điều trị mẩn ngứa do nhiệt.

+Hỗ trợ điều trị viêm mũi cấp và mạn.

+Điều trị viêm đa thần kinh.

+Điều trị tím do dị ứng, xuất huyết nội.

Liều dùng

Có thể kết hợp dược liệu với các vị thuốc khác và dùng ở dạng thuốc sắc, tán bột hay giã đắp ngoài da. Liều dùng được khuyến cáo mỗi ngày cho trường hợp nhuận trường là 1 – 6g còn tẩy xổ là 2 – 12g.

Lưu ý khi sử dụng

Tuyệt đối không sử dụng dược liệu cây lưỡi bò cho những người hư hàn hay đang bị tiêu chảy.