CHẠY THẬN NHÂN TẠO

Tổng quan

Chạy thận nhân tạo là quy trình sử dụng thiết bị lọc chất thải, muối và chất lỏng từ máu của bạn khi thận của bạn không còn đủ khỏe mạnh để thực hiện công việc này một cách tốt nhất. Chạy thận nhân tạo là một cách để điều trị suy thận giai đoạn cuối và có thể giúp bạn tiếp tục cuộc sống năng động mặc dù bị suy thận.

Với chạy thận nhân tạo, bạn sẽ cần:

• Tuân theo một lịch trình điều trị nghiêm ngặt

• Dùng thuốc thường xuyên

• Thay đổi chế độ ăn uống của bạn

Chạy thận nhân tạo là một trách nhiệm lớn lao, nhưng bạn không phải gánh vác nó một mình. Bạn sẽ làm việc chặt chẽ với nhóm chăm sóc sức khỏe của mình, bao gồm bác sĩ chuyên khoa thận và các chuyên gia khác có kinh nghiệm quản lý chạy thận nhân tạo. Bạn có thể chạy thận nhân tạo tại nhà.

Tại sao cần thực hiện

Bác sĩ sẽ giúp xác định khi nào bạn nên bắt đầu chạy thận nhân tạo dựa trên một số yếu tố, bao gồm:

• Sức khỏe tổng thể

• Chức năng thận

• Các dấu hiệu và triệu chứng

• Chất lượng cuộc sống

• Sở thích bản thân

Bạn có thể nhận thấy các dấu hiệu và triệu chứng của suy thận (ure huyết), chẳng hạn như buồn nôn, nôn mửa, sưng tấy hoặc mệt mỏi. Bác sĩ sử dụng độ lọc cầu thận ước tính (eGFR) để đo chức năng thận của bạn. EGFR của bạn được tính bằng cách sử dụng kết quả xét nghiệm creatinine máu, giới tính, tuổi và các yếu tố khác. Giá trị bình thường thay đổi tùy theo độ tuổi. Phương pháp đo chức năng thận này có thể giúp lập kế hoạch điều trị, bao gồm cả thời điểm bắt đầu chạy thận nhân tạo.

Chạy thận nhân tạo có thể giúp cơ thể bạn kiểm soát huyết áp và duy trì sự cân bằng của lượng dịch và các khoáng chất khác nhau - chẳng hạn như kali và natri - trong cơ thể bạn. Thông thường, quá trình chạy thận nhân tạo bắt đầu tốt trước khi thận ngừng hoạt động đến mức gây ra các biến chứng đe dọa tính mạng.

Nguyên nhân phổ biến của suy thận bao gồm:

• Bệnh tiểu đường

• Huyết áp cao (tăng huyết áp)

• Viêm thận (viêm cầu thận)

• Nang thận (bệnh thận đa nang)

• Bệnh thận di truyền

• Sử dụng kéo dài thuốc kháng viêm không steroid hoặc các loại thuốc khác có thể gây hại cho thận

Tuy nhiên, thận của bạn có thể ngừng hoạt động đột ngột (tổn thương thận cấp tính) sau một bệnh nặng, phẫu thuật phức tạp, đau tim hoặc các vấn đề nghiêm trọng khác. Một số loại thuốc cũng có thể gây tổn thương thận.

Một số người bị suy thận lâu năm (mãn tính) nặng có thể quyết định không bắt đầu chạy thận và chọn một con đường khác. Thay vào đó, họ có thể chọn liệu pháp y tế, còn được gọi là điều trị bảo tồn tối đa hoặc chăm sóc giảm nhẹ. Liệu pháp này liên quan đến việc quản lý tích cực các biến chứng của bệnh thận mãn tính tiến triển, chẳng hạn như quá tải lượng dịch, huyết áp cao và thiếu máu, tập trung vào quản lý hỗ trợ các triệu chứng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Một số người khác có thể là ứng cử viên cho việc ghép thận trước, thay vì bắt đầu chạy thận. Hỏi bác sĩ của bạn để biết thêm thông tin về các lựa chọn. Đây là một quyết định cá nhân vì lợi ích của quá trình lọc máu có thể khác nhau, tùy thuộc vào các vấn đề sức khỏe cụ thể của bạn.

Rủi ro

Hầu hết những người phải chạy thận nhân tạo đều gặp nhiều vấn đề về sức khỏe khác nhau. Chạy thận nhân tạo giúp kéo dài tuổi thọ cho nhiều người, nhưng tuổi thọ của những họ vẫn thấp hơn so với dân số chung.

Mặc dù điều trị chạy thận nhân tạo có thể hiệu quả trong việc thay thế một số chức năng thận đã mất, bạn có thể gặp một số tình trạng liên quan được liệt kê dưới đây, mặc dù không phải ai cũng gặp phải tất cả các vấn đề này. Các bác sĩ có thể giúp bạn đối phó với chúng.

• Huyết áp thấp (hạ huyết áp). Giảm huyết áp là một tác dụng phụ thường gặp của quá trình chạy thận nhân tạo. Huyết áp thấp có thể kèm theo khó thở, đau quặn bụng, co cứng cơ, buồn nôn hoặc nôn.

• Chuột rút cơ bắp. Mặc dù nguyên nhân không rõ ràng nhưng chuột rút cơ khi chạy thận nhân tạo là điều thường gặp. Đôi khi có thể giảm bớt tình trạng chuột rút bằng cách điều chỉnh quá trình chạy thận nhân tạo. Điều chỉnh lượng chất lỏng và natri bổ sung vào giữa các đợt điều trị chạy thận nhân tạo cũng có thể giúp ngăn ngừa các triệu chứng trong quá trình điều trị.

• Ngứa. Nhiều người trải qua quá trình chạy thận nhân tạo bị ngứa trên da, thường nặng hơn trong hoặc ngay sau khi làm thủ thuật.

• Các vấn đề về giấc ngủ. Những người được chạy thận nhân tạo thường khó ngủ, đôi khi do hội chứng ngưng thở khi ngủ, do chân đau nhức, khó chịu hoặc bồn chồn.

• Thiếu máu. Không có đủ tế bào hồng cầu trong máu (thiếu máu) là một biến chứng phổ biến của suy thận và chạy thận nhân tạo. Thận suy giảm sản xuất một loại hormone gọi là erythropoietin, kích thích sự hình thành các tế bào hồng cầu. Sự hạn chế về chế độ ăn uống, kém hấp thu sắt, xét nghiệm máu thường xuyên hoặc loại bỏ sắt và vitamin bằng cách chạy thận nhân tạo cũng có thể góp phần gây ra bệnh thiếu máu.

• Các bệnh về xương. Nếu thận bị tổn thương và không còn khả năng xử lý vitamin D, giúp bạn hấp thụ canxi, xương của bạn có thể yếu đi. Ngoài ra, sản xuất quá mức hormone tuyến cận giáp - một biến chứng phổ biến của suy thận - có thể khiến canxi giải phóng khỏi xương của bạn. Chạy thận nhân tạo có thể làm cho những tình trạng này trở nên tồi tệ hơn do loại bỏ quá nhiều canxi.

• Huyết áp cao (tăng huyết áp). Nếu bạn bổ sung quá nhiều muối hoặc uống quá nhiều nước, tình trạng tăng huyết áp của bạn có thể trở nên tồi tệ hơn và dẫn đến các vấn đề về tim hoặc đột quỵ.

• Tình trạng quá tải dịch. Vì chất lỏng được loại bỏ khỏi cơ thể của bạn trong quá trình chạy thận nhân tạo, bổ sung nhiều chất lỏng hơn khuyến cáo giữa các đợt điều trị chạy thận nhân tạo có thể gây ra các biến chứng đe dọa tính mạng, chẳng hạn như suy tim hoặc tích tụ chất lỏng trong phổi (phù phổi).

• Viêm màng bao quanh tim (viêm màng ngoài tim). Chạy thận nhân tạo không đủ có thể dẫn đến viêm màng bao quanh tim, có thể cản trở khả năng bơm máu của tim đến phần còn lại của cơ thể.

• Nồng độ kali cao (tăng kali máu) hoặc nồng độ kali thấp (hạ kali máu). Chạy thận nhân tạo sẽ loại bỏ thêm kali, là một khoáng chất thường được thận lọc khỏi cơ thể. Nếu quá nhiều hoặc quá ít kali bị loại bỏ trong quá trình lọc máu, tim của bạn có thể đập bất thường hoặc ngừng đập.

• Các biến chứng. Các biến chứng nguy hiểm tiềm ẩn - chẳng hạn như nhiễm trùng, hẹp hay phình thành mạch máu (chứng phình động mạch) hoặc tắc nghẽn - có thể ảnh hưởng đến chất lượng quá trình chạy thận nhân tạo. Làm theo hướng dẫn của bác sĩ về cách kiểm tra các thay đổi trên cơ thể có thể giúp bạn phát hiện sớm các biến chứng.

• Bệnh tăng amyloid. Bệnh amyloidosis liên quan đến lọc máu mắc phải khi protein trong máu lắng đọng trên các khớp và gân, gây đau, cứng và tràn dịch khớp. Tình trạng này phổ biến hơn ở những người đã chạy thận nhân tạo trong vài năm.

• Trầm cảm. Thay đổi tâm trạng thường gặp ở những người bị suy thận. Nếu bạn bị trầm cảm hoặc lo lắng sau khi bắt đầu chạy thận nhân tạo, hãy nói chuyện với bác sĩ về các lựa chọn điều trị hiệu quả.

Bạn cần chuẩn bị như thế nào

Quá trình chuẩn bị cho chạy thận nhân tạo bắt đầu từ vài tuần đến vài tháng trước khi bắt đầu. Để dễ dàng tiếp cận dòng máu, bác sĩ phẫu thuật sẽ thực hiện một đường dẫn mạch máu. Vị trí này giúp máu có thể được lấy một cách an toàn ra khỏi cơ thể và sau đó trả lại cho bạn sau quá trình chạy thận nhân tạo. Đường dẫn tới hệ tuần hoàn này cần thời gian để hồi phục trước khi bạn bắt đầu điều trị chạy thận nhân tạo.

Có ba loại đường dẫn:

• Đường dẫn động mạch (AV). Đường dẫn AV được giữa động mạch và tĩnh mạch, thường là ở cánh tay mà bạn ít sử dụng hơn. Đây là đường dẫn được ưa chuộng vì tính hiệu quả và an toàn.

• Ống ghép AV (AV graft). Nếu mạch máu của bạn quá nhỏ để tạo thành đường dẫn AV, bác sĩ phẫu thuật có thể tạo một đường dẫn giữa động mạch và tĩnh mạch bằng cách sử dụng một ống ghép.

• Ống thông tĩnh mạch trung tâm. Nếu bạn cần chạy thận nhân tạo khẩn cấp, một ống nhựa (ống thông) có thể được đưa vào tĩnh mạch lớn ở cổ của bạn. Ống thông chỉ được đặt tạm thời.

Điều cực kỳ quan trọng là phải chăm sóc đường dẫn để giảm khả năng nhiễm trùng và các biến chứng khác. Làm theo hướng dẫn của bác sĩ về việc chăm sóc vị trí này của bạn.

Quá trình thực hiện

Bạn có thể được chạy thận nhân tạo tại trung tâm lọc máu, tại nhà hoặc tại bệnh viện. Tần suất điều trị khác nhau, tùy thuộc vào tình trạng của bạn:

• Chạy thận nhân tạo tại trung tâm. Nhiều người chạy thận nhân tạo 3 lần một tuần, mỗi buổi từ 3 - 5 giờ.

• Chạy thận nhân tạo hàng ngày. Chạy thận nhân tạo hàng ngày thực hiện các phiên thường xuyên hơn, nhưng ngắn hơn - thường được thực hiện tại nhà 6 hoặc 7 ngày một tuần, khoảng 2 giờ mỗi lần.

Các máy chạy thận nhân tạo đơn giản hơn đã làm cho việc chạy thận nhân tạo tại nhà bớt cồng kềnh hơn, vì vậy, với sự hướng dẫn đặc biệt và có người trợ giúp, bạn có thể chạy thận nhân tạo tại nhà. Bạn thậm chí có thể thực hiện quy trình này vào ban đêm khi đang ngủ.

Có các trung tâm lọc máu ở khắp Hoa Kỳ và ở một số quốc gia khác, vì vậy bạn có thể đi đến nhiều nơi mà vẫn được chạy thận nhân tạo theo đúng lịch trình. Nhóm bác sĩ có thể giúp bạn đặt lịch hẹn tại các địa điểm khác, hoặc bạn có thể liên hệ trực tiếp với trung tâm lọc máu tại nơi bạn đến. Lên kế hoạch trước để đảm bảo có lịch trống và có thể sắp xếp phù hợp.

Thủ thuật

Trong quá trình chạy thận, bạn ngồi hoặc ngả lưng trên ghế trong khi máu chảy qua thiết bị - một bộ lọc hoạt động như một quả thận nhân tạo để làm sạch máu của bạn. Bạn có thể sử dụng thời gian này để xem TV hoặc phim, đọc sách, ngủ trưa hoặc có thể nói chuyện với những người "hàng xóm" tại trung tâm. Nếu bạn được chạy thận nhân tạo vào ban đêm, bạn có thể ngủ trong suốt quá trình này.

• Chuẩn bị. Cân nặng, huyết áp, mạch và nhiệt độ của bạn sẽ được kiểm tra. Vùng da vị trí đường dẫn – nơi mà máu lấy ra và sau đó quay trở lại cơ thể bạn trong quá trình điều trị - được làm sạch.

• Bắt đầu. Trong quá trình chạy thận nhân tạo, hai cây kim được đưa vào cánh tay của bạn qua đường dẫn và được dán vào vị trí để giữ yên. Mỗi chiếc kim được gắn vào một ống nhựa dẻo kết nối với máy lọc máu. Thông qua một ống, thiết bị sẽ lọc máu của bạn mỗi lần vài ounce, các chất thải và chất lỏng thừa đi từ máu ra được gọi là dịch lọc. Máu đã lọc trở lại cơ thể bạn qua ống thứ hai.

• Triệu chứng. Bạn có thể bị buồn nôn và đau quặn bụng khi chất lỏng dư thừa được rút ra khỏi cơ thể - đặc biệt nếu bạn đã tích được một lượng chất lỏng đáng kể giữa các lần lọc máu. Nếu bạn không thoải mái trong suốt quá trình này, hãy hỏi bác sĩ về việc giảm thiểu tác dụng phụ bằng các biện pháp như điều chỉnh tốc độ chạy thận nhân tạo hoặc dùng thuốc.

• Giám sát. Vì huyết áp và nhịp tim có thể dao động khi lượng chất lỏng dư thừa được đưa ra khỏi cơ thể, nên huyết áp và nhịp tim của bạn sẽ được kiểm tra nhiều lần trong mỗi lần điều trị.

• Hoàn thành. Khi quá trình chạy thận nhân tạo hoàn tất, kim được rút ra khỏi vị trí đường dẫn và sử dụng băng ép tại vị trí này để ngăn chảy máu. Cân nặng của bạn có thể được ghi lại. Sau đó, bạn có thể tự do tiếp tục các hoạt động thường ngày của mình cho đến phiên tiếp theo.

Kết quả

Nếu bạn bị tổn thương thận đột ngột (cấp tính), bạn có thể chỉ cần chạy thận nhân tạo trong một thời gian ngắn cho đến khi phục hồi. Nếu bạn bị suy giảm chức năng thận trước khi bị chấn thương thận đột ngột, cơ hội hồi phục hoàn toàn với chạy thận nhân tạo sẽ giảm đi.

Mặc dù chạy thận nhân tạo tại trung tâm, 3 lần/ 1 tuần phổ biến hơn, nhưng một số nghiên cứu cho thấy rằng chạy thận nhân tạo tại nhà có liên quan đến:

• Chất lượng cuộc sống tốt hơn

• Hạnh phúc hơn

• Giảm các triệu chứng và bớt chuột rút, đau đầu và buồn nôn

• Cải thiện cách ngủ và năng lượng

Các bác sĩ sẽ theo dõi quá trình điều trị của bạn để đảm bảo rằng bạn đang thực hiện đủ quy trình chạy thận nhân tạo để loại bỏ đủ chất thải ra khỏi máu. Cân nặng và huyết áp của bạn được theo dõi rất chặt chẽ trước, trong và sau khi điều trị. Khoảng 1 lần mỗi tháng, bạn sẽ được thực hiện các xét nghiệm sau:

• Xét nghiệm máu để đo tỷ lệ giảm urê (URR) và tổng độ thanh thải urê (Kt / V) để xem quá trình chạy thận nhân tạo loại bỏ chất thải ra khỏi cơ thể bạn có tốt hay không

• Đánh giá thành phần máu và công thức máu

• Các phép đo lưu lượng máu qua đường dẫn trong quá trình chạy thận nhân tạo

Nhóm chăm sóc của bạn có thể điều chỉnh cường độ và tần suất chạy thận nhân tạo của bạn một phần dựa trên kết quả xét nghiệm.

Giữa các lần điều trị

Giữa các đợt điều trị chạy thận nhân tạo, bạn sẽ đạt được kết quả tốt nhất có thể có từ việc chạy thận nhân tạo của mình nếu:

• Ăn các loại thực phẩm phù hợp. Ăn uống đúng cách có thể cải thiện kết quả chạy thận nhân tạo và sức khỏe tổng thể của bạn. Trong khi đang được chạy thận nhân tạo, bạn sẽ cần theo dõi cẩn thận lượng chất lỏng, protein, natri, kali và phốt pho. Chuyên gia dinh dưỡng có thể giúp bạn phát triển một kế hoạch thực đơn cá nhân dựa trên cân nặng, sở thích bản thân, chức năng thận và các tình trạng y tế khác, chẳng hạn như bệnh tiểu đường hoặc huyết áp cao.

• Uống thuốc theo quy định. Tuân thủ theo hướng dẫn từ nhóm chăm sóc sức khỏe của bạn.

• Cho phép các bác sĩ hỗ trợ bằng cách thảo luận về mối quan tâm của bạn. Nhóm chăm sóc sức khỏe của bạn có thể đưa ra các lựa chọn cho bạn và giúp bạn giải quyết bất kỳ mối bận tâm nào.