Giới thiệu về dược liệu 

• Chút chít là loại dược liệu quý giá trong Đông y, có tác dụng điều trị nhiều bệnh lý như: trị các mụn ghẻ, dùng làm thuốc nhuận tràng hay tẩy xổ, chữa bệnh táo bón, tiêu hoá kém,…

• Tên thường gọi: Chút chít

• Tên gọi khác: Trút Trít, Lưỡi Bò, Ngưu Thiệt, Dương Đề, Gót Dê, Trục, Thủy Hoàng Cân, Súc Quỷ Mục, Đông Phương Túc, Thổ Đại Hoàng, Liên Trùng Lục, Ngốc Thái, Quỷ Phỉ Căn, Dương Đề Đại Hoàng, Bại Độc Thái, Ngưu Thiết Thái, Giả Ba Thá, Kim Kiều, Ngưu Đồi, Trư Nhĩ Đóa,...

• Tên khoa học: Rumex wallichi Meisn

• Họ: Rau răm (Polygonaceae).

Cây chút chít là một loại dược liệu thường được sử dụng trị bệnh táo bón

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến 

Phân bố

Lá non của cây này làm rau ăn có vị đắng nhẹ. Bên cạnh đó, đây cũng là một vị thuốc thường được dùng trong dân gian. Chút chít dùng đắp ngoài da trị hắc lào, ghẻ ngứa. Chút chít uống thì lại có tác dụng như một loại thuốc nhuận trường, trị táo bón. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu công dụng, cách dùng và những điều cần biết về Chút chít trong bài viết sau.

Chút chít là loại cây ưa sáng, mọc hoang, phân bố rộng rãi từ vùng đồng bằng đến vùng trung du và miền núi nước ta. Chúng thường ở những khu vực ẩm thấp, xung quanh bờ ao hồ, bãi sông, ven suối, ở vùng núi cao dưới 1500m.

Chút chít cao khoảng 0,4–1,2 mét (m), có rễ khỏe, dài và màu nâu nhưng tốt nhất vào mùa thu đông, trong các tháng 8, 9, 10. Thân cứng, ít phân nhánh và có rãnh dọc trên thân. Lá mọc so le, có phiến rộng, hình mũi mác, mép lượn sóng. Hoa có màu vàng lục xếp thành vòng sít nhau, nhất là ở ngọn, mọc theo cụm ở ngọn thân hoặc kẽ lá và thường ra hoa vào tháng 3 hoặc tháng 4. Quả nhỏ, được bao bọc bởi hoa và thường xuất hiện vào tháng 5 đến tháng 7.

Thu hái, chế biến

Người ta thường lấy rễ già của cây chút chít trên 2 tuổi, bỏ rễ con, thường chọn những mẩu rễ tròn dài 10 – 20cm, đường kính 1 - 1,5cm, mặt ngoài màu nâu có vết nhăn dọc, cắt ngang có vết cắt không bằng phẳng, lổn nhổn, màu vàng nâu, vùng sinh tầng trông rất rõ. Rễ có thể đào quanh năm, nhưng tốt nhất vào mùa thu đông, trong các tháng 8, 9, 10. 

Sau khi đào rễ, đem rễ rửa sạch đất, sau đó cắt thành miếng dày khoảng 0,5–1cm và phơi khô hoặc sấy để có thể sử dụng.

Lá cũng được dùng làm dược liệu. Dùng lá sát vào những chỗ hắc lào đã rửa sạch hoặc dùng nước sắc lá và rễ để chữa hay trị các mụn ghẻ.

Thành phần hóa học 

Trong rễ và lá chút chít có antraglucozit. Tỷ lệ antraglucôzit toàn phần trung bình là 3-3,4% ( khoảng 0,47% ở dạng tự do và 2,54% ở dạng kết hợp).

Ngoài ra còn có một ít tanin và nhựa. 

Tác dụng - Công dụng 

Chút chít có vị đắng, tính hàn và được sử dụng làm dược liệu với tác dụng chữa những bệnh như:

• Dùng làm thuốc nhuận tràng.

• Thanh nhiệt, thông bí đại tiện: chữa táo bón, tiêu hóa kém đại tiện ra máu, làm thuốc xổ,…

• Sát trùng: chữa mẩn ngứa do nhiễm trùng, mồ hôi, nấm da đầu, lác đồng tiền trên da, mụn nhọt, mụn trứng cá, mụn ghẻ, hắc lào,… 

Cách dùng - Liều dùng 

Thuốc chữa bí đại tiện

Rễ tươi chút chít 8 – 12g nhai sống hoặc sắc nước uống. 

Chữa mẩn ngứa, chữa mụn nhọt

Rửa sạch rễ cây chút chít, thái mỏng và trộn với giấm rồi lấy đắp lên chỗ bị mẩn ngứa hoặc mụn nhọt. Đợi 1 - 2 giờ sau thì rửa sạch nhẹ nhàng. 

Thực hiện 2 lần mỗi ngày, trong 3 ngày liên tiếp.

Thuốc tẩy

Chút chít thái mỏng 8g, cam thảo 4g, nước 300ml. Đem sắc còn 150ml. 

Chia nhiều lần uống trong ngày.

Trị nấm da đầu

Dịch chiết bằng ethanol của cây chút chít có tác dụng ức chế nấm tóc, phần tan trong nước không có tác dụng.

Viên chút chít nhuận tràng

• Bột chút chít 0,50g, 

• Bột cam thảo 0,30g, 

• Diêm sinh đã rửa 0.15g

• Bột hồi 0,04g. 

Trộn các dược liệu trên rồi vo thành viên nhỏ.

Sử dụng 1 - 2 viên mỗi ngày để nhuận tràng.

Sử dụng 3 – 8 viên mỗi ngày để làm thuốc tẩy. Uống vào buổi tối.

Thuốc hắc lào

Ngâm 100g bột rễ chút chít với rượu 500 - 600ml. Ngâm khoảng 10 ngày thì lấy ra bôi vào các vết hắc lào đã rửa sạch. 

Có thể dùng bôi ghẻ, mụn trứng cá. 

Lưu ý

Cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi dùng loại dược liệu này.

Chút chít có thể phản ứng với một số thuốc, thực phẩm chức năng hay dược liệu khác. Nên hỏi ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại dược liệu nào để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi dùng.

Chưa có đầy đủ thông tin về việc sử dụng chút chít trong thời kỳ mang thai và cho con bú. Có thể gây tác dụng phụ khi sử dụng chút chít, đến bệnh viện ngay nếu gặp bất kỳ triệu chứng lạ nào.