Giới thiệu về dược liệu 

Cây cỏ sữa là một trong những vị thuốc quý có tác dụng hỗ trợ điều trị bệnh đường ruột. Ngoài ra, loại cây này còn được dùng để tăng cường khả năng tiết sữa ở phụ nữ sau khi sinh bị thiếu sữa.

• Tên khác: Cây lợi sữa hoặc cỏ sữa đỏ

• Tên khoa học: Euphorbia thymifolia Burm

• Họ: Thầu dầu

Cỏ sữa là một trong những loại cây có tác dụng trong việc điều trị bệnh đường ruột

Mô tả cây cỏ sữa

Cỏ sữa có hai loại bao gồm cỏ sữa lá lớn và cỏ sữa lá nhỏ

Cỏ sữa lá nhỏ

• Cỏ sữa lá nhỏ là loại cây thân thảo, có lông trắng và nhựa mủ. Thân và cành thường mọc lan xuống đất có màu đỏ thẫm. Các lá nhỏ, mọc đối xứng, thuôn dài hoặc hình elip, dài 7 mm và rộng 4 mm. Mặt dưới lá có lông, mép lá có răng cưa. Những bông hoa mọc thành từng chùm giống dạng sim. Quả là một quả nang, đường kính 1,5 mm. Quả chứa hạt nhỏ, dài 0,7 mm. 

Cỏ sữa lá lớn 

• Cỏ sữa lá lớn có hoa nhỏ màu trắng. Chiều cao thân trung bình từ 30 - 40 cm, cao hơn hẳn so với các loại cỏ sữa lá nhỏ. Cây có màu đỏ tươi, thân có lông màu vàng. Lá màu xanh lục, rộng 5-15 cm, dài 2-3 cm, mép có răng cưa. 

Bộ phận sử dụng / thu hoạch / chế biến 

Cây cỏ sữa là một loại cỏ dại có ở miền núi và miền trung từ Bắc vào Nam. • Bộ phận sử dụng: Toàn cây gồm rễ, lá và thân 

• Thu hoạch: Cây cỏ sữa được thu hoạch quanh năm, nhưng thời điểm thu hoạch tốt nhất là từ mùa hè đến mùa thu. 

• Chế biến: Cây sau khi thu hoạch được rửa sạch, phơi khô. 

• Bảo quản nơi khô ráo 

Thành phần hóa học 

Cây cỏ sữa lá nhỏ: Toàn cây chứa alcaloid, thân và lá chứa khoảng 0,037% cosmocin, rễ chứa taraxerol, Tirucallol và mylixyalcohol. 

Cỏ sữa lá lớn: Cỏ sữa lá lớn chứa axit gallic (một glucozit độc) và chất nhựa. Toàn cây chứa taraxerol, b-sitosterol, jambrol, melissaic acid, một số tinh dầu và một số alcaloid, kexetin và xanthoramnin. Thân cây này còn chứa Friedelin, Mylixyl Alcohol và Hentriacontane. 

Hoa tươi chứa axit ellagic.

Tác dụng - Công dụng 

Theo y học hiện đại 

Cỏ sữa là một bài thuốc chữa bệnh kiết lỵ rất phổ biến trong dân gian, thường được sử dụng cho trẻ em. 

Cỏ sữa thường được sử dụng để điều trị: 

• shigellosis, viêm ruột, tiêu chảy. 

• Điều trị chảy máu. 

• Phụ nữ không đủ sữa cho con bú hoặc tắc ống dẫn sữa.

• Mỗi ngày dùng 40-100 g nước sắc, trẻ em 10-20 g. Nó được sử dụng tại chỗ của cây tươi để điều trị bệnh chàm, viêm da dị ứng, ngứa da, bệnh zona, viêm vú, nấm ngoài da và mụn cóc. 

Ngoài việc được sử dụng để chữa bệnh kiết lỵ ở nước ta. Cỏ sữa còn được sử dụng ở các nước khác như một loại thuốc trừ sâu, tiêu độc cá (Ấn Độ) và chữa các bệnh ngoài da, vết thương (Malaixia, Ả Rập Xê Út). 

Theo y học cổ truyền

Cỏ sữa lá nhỏ có vị ngọt, đắng, hơi chua, tính lạnh với tác dụng thúc đẩy tuần hoàn máu, tiêu viêm, giải độc, lợi tiểu, kháng khuẩn, làm dịu da. Việc sử dụng dung dịch cỏ sữa giúp ruột ức chế sự phát triển của Shigella (Sonner, Shigella, Flexneri, v.v.) và cũng ức chế các chủng Staphylococcus aureus. 

Sử dụng - Liều lượng

 Cỏ sữa lá nhỏ 

• Cây cỏ sữa được sử dụng để điều trị tiêu chảy rất phổ biến trong dân gian, đặc biệt ở trẻ em. 

• Liều dùng cho trẻ em là 15-20 g, dưới dạng thuốc sắc có thể dùng đến 50 gam. 

• Liều dùng cho người lớn lên đến 100-150 g. 

• Thời gian điều trị thường từ 5-7 ngày. Sử dụng một mình hoặc kết hợp với các thành phần khác. Mặc dù có các xét nghiệm dược lý như đã nêu ở trên, nhưng thực tế không có triệu chứng nhiễm độc nào trong hoặc sau khi dùng thuốc. 

Cỏ sữa lá lớn 

• Uống 6-9 g mỗi ngày đun sôi. 

• Để sử dụng bên ngoài nên sử dụng một lượng thích hợp

• Liều độc với động vật: 1 gam cây khô / 1kg thể trọng.

Bài thuốc chữa bệnh từ cây cỏ sữa

Cây cỏ sữa có tác dụng trị một số bệnh lý sau:

Chữa hội chứng lỵ thể nhẹ

• Cách 1: Sử dụng 100g tươi cây cỏ sữa lá nhỏ, rửa sạch và thái nhỏ. Sắc chung với 400 ml nước sao cho cạn còn 100 ml. Chia thuốc làm 2 và uống trong ngày.

• Cách 2: Hái 100 gram cỏ sữa lá nhỏ, 100 gram rau sam, 25 gram hạt cau và 20 gram lá mơ lông. Sắc thuốc và chia làm 3 lần uống trong ngày.

• Cách 3: Dùng cỏ sữa lá nhỏ 100 gram và 80 gram rau sam, rửa sạch, sắc chung với 300 ml. Sau khi thuốc cạn còn 150 ml, chia thuốc và uống 3 lần trong ngày. Thời gian dùng từ 5 – 7 ngày.

Chữa mụn nhọt ngoài da

• Cách 1: Sử dụng cây cỏ sữa đem rửa sạch, phơi khô rồi nghiền thành bột mịn và bảo quản trong lọ dùng dần. Mỗi ngày lấy khoảng 2 thìa cà phê bột cỏ sữa hòa tan với nước thành hỗn hợp sền sệt. Sau đó, thoa lên vùng da bị mụn và rửa lại bằng nước sạch sau 20 phút. Thực hiện thường xuyên để cho kết quả tốt.

• Cách 2: Giã nát cây cỏ sữa rồi đắp lên vùng bị mụn. Sau 2 giờ nên thay bằng lớp lá đắp mới. Mỗi ngày đắp 2 lần cho đến khi mụn xẹp dần thì ngưng.

Chữa chứng đại tiện ra máu tươi do nhiệt

• Sử dụng 100g cỏ sữa với 60g cỏ nhọ nồi, rửa sạch sắc chung với 400 ml nước. Sau khi thuốc cạn còn 100 ml, chia thuốc và uống 2 lần trong ngày. Dùng liên tục từ 2 – 3 ngày.

Chữa mẩn ngứa ngoài da

• Hái một nắm cây cỏ sữa, rửa sạch và ngâm với nước muối pha loãng. Sau đó, giã nát và đắp lên vùng da bị mẩn ngứa. Ngoài ra, bệnh nhân có thể dùng lá cỏ sữa nấu nước và ngâm.

Điều trị ho hen

• Sử dụng 10 gram cỏ sữa lá lớn, 20 gram lá dâu với 3 lá cây bồng bồng. Sắc thuốc và chia ra uống 2 – 3 lần trong ngày.

Thông sữa ở phụ nữ sau đẻ thiếu sữa

• Cỏ sữa 100gr sắc chung với hạt cây gạo 40 gram. Sau đó, lấy nước nấu cháo và ăn mỗi ngày 1 lần. Ăn liên tục từ 5 – 7 ngày để đạt được kết quả điều trị như mong muốn.

Chữa giun sán

• Lá cỏ sữa có tác dụng điều trị giun sán và hiệu quả nhất là ở nhóm giun đũa, giun kim ở trẻ em. Cha mẹ chỉ cần hái một nắm lá cỏ sữa, giã nát và vắt lấy nước cốt cho con trẻ uống.

Nuôi dưỡng và kích thích mọc tóc

• Dùng mủ cỏ sữa bôi lên da đầu, giúp tóc mau mọc và tăng trưởng tốt.

Cầm máu

• Sử dụng một nắm cây cỏ sữa, giã nát và đắp lên vết thương giúp cầm máu và làm lành nhanh.

Chữa viêm lưỡi hoặc nứt môi

• Sử dụng mủ cây cỏ sữa lá lớn hoặc lá nhỏ bôi lên vùng môi giúp mau lành vết nứt.

Lưu ý

Do cỏ sữa có tính hơi độc nên phụ nữ có thai cần cẩn trọng trong việc sử dụng thuốc. Hiện nay, việc nghiên cứu về cây cỏ sữa còn hạn chế nên cần thăm hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng loại dược liệu trên.