ĐƠN LÁ ĐỎ

Giới thiệu về dược liệu

Đơn lá đỏ (Excoecaria cochinchinensis), còn được gọi là Đơn tía, Hồng bối quế hoa, Đơn mặt trời, Mặt quỷ, cây Lá liễu, Liễu hai da, Liễu đỏ... thuộc họ Thầu Dầu (Euphorbiaceae). Đây là một loại cây bụi nhỏ, thường cao khoảng từ 1-2 mét, có thân non màu xanh nhạt và thân già có màu xám sẫm. Cây này có thân cứng, mềm và nhẵn, với một số vết nứt nhỏ trên bề mặt.

Lá của cây Đơn lá đỏ là lá đơn, hình bầu dục, có kích thước khoảng từ 5-10 cm và có màu xanh lục. Các lá mọc đối xứng nhau trên thân cây và có đường viền răng cưa. Lá của đơn lá đỏ chứa chất độc và có thể gây kích ứng nghiêm trọng khi tiếp xúc với da.

Hoa của đơn lá đỏ có kích thước nhỏ, khoảng từ 2-3 mm, mọc thành chùm ở đầu các cành. Hoa của cây này không có cánh hoa, chỉ có nhị và đài hoa. Hoa thường mọc vào mùa hè.

Quả nang, 3 mảnh. Hạt có hình cầu và màu nâu nhạt.

Đơn lá đỏ là một loài cây rừng khá phổ biến tại khu vực Đông Nam Á, bao gồm Việt Nam, Thái Lan, Indonesia và Philippines. Loài cây này thường được tìm thấy trong rừng ngập mặn, rừng nhiệt đới, rừng thưa và ven đường bờ biển. Đơn lá đỏ thường được trồng để làm cảnh hay lấy lá làm thuốc.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận thường được sử dụng làm thuốc của Đơn lá đỏ (Excoecaria cochinchinensis) là lá và rễ.

Lá của cây được thu hái vào bất kỳ thời điểm nào trong năm, nhưng nên tránh thu hái vào mùa mưa và ngày có sương mù. Sau khi thu hái, lá được phơi khô trong bóng râm hoặc sấy khô nhanh với nhiệt độ không quá 50 oC.

Rễ của cây được thu hái vào mùa thu và đông, sau đó được rửa sạch, cắt nhỏ và phơi khô trong bóng râm hoặc sấy khô.

Lá và rễ của cây được đóng gói kín trong túi nylon hoặc bao bì khác để bảo quản. Nơi bảo quản nên khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng mặt trời trực tiếp và ẩm ướt.

Lá và rễ thường được sắc với nước sôi để uống hay đắp lên vùng da bị bệnh. Tuy nhiên, do Đơn lá đỏ có chứa chất độc, nên việc sử dụng phải tuân thủ đúng liều lượng và hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia.

Thành phần hóa học

Hiện nay, có một số nghiên cứu y học hiện đại về thành phần và hàm lượng của dược liệu Đơn lá đỏ (Excoecaria cochinchinensis). Trong lá có chứa flavonoid 1,5%, saponin, anthranoid, tanin, coumarin, đường khử. Flavonoid được ghi nhận có 6 chất, trong đó có một chất nhóm flavonol.

Các nghiên cứu cũng đã xác định được sự hiện diện của nhiều hợp chất khác trong Đơn lá đỏ như các loại alkaloid, , tanin, saponin và các axit hữu cơ. Đặc biệt, trong Đơn lá đỏ còn chứa một loại protein gọi là E. cochinchinensis agglutinin (ECA) có hoạt tính kháng viêm và kháng ung thư.

Tác dụng - Công dụng

Theo Y học cổ truyền

Theo ghi nhận của Y học cổ truyền, Đơn lá đỏ có vị đắng ngọt, tính mát. Công dụng thanh nhiệt giải độc, lợi tiểu và giảm đau. Chủ trị mụn nhọt, mẩn ngứa, đi lỵ, tiểu ra máu, tiêu lỏng lâu ngày, đại tiện ra máu. Lá còn được sử dụng làm thuốc trợ đẻ ở Thái Lan.

• Giảm đau nhức: Đơn lá đỏ có tác dụng giảm đau và làm dịu các triệu chứng đau nhức trong cơ thể như đau đầu, đau lưng, đau khớp, đau bụng.

• Tăng cường tuần hoàn: Đơn lá đỏ có tác dụng kích thích tuần hoàn máu, giúp cải thiện tình trạng mất ngủ, giảm căng thẳng và mệt mỏi.

• Chống viêm: Đơn lá đỏ có tác dụng chống viêm và giảm đau trong các trường hợp viêm da, viêm nhiễm, viêm xoang mũi...

• Chữa bệnh đường tiêu hóa: Đơn lá đỏ có tác dụng hỗ trợ điều trị các bệnh đường tiêu hóa như ợ chua, đầy hơi, tiêu chảy...

• Tác dụng khác: Đơn lá đỏ còn được sử dụng để hỗ trợ điều trị một số bệnh như sốt rét, ho, hen suyễn...

Không nên tự ý sử dụng Đơn lá đỏ để trị bệnh mà cần điều trị theo chỉ định của chuyên gia y tế.

Theo Y học hiện đại

Hiện nay, có một số nghiên cứu y học hiện đại đã được thực hiện để đánh giá các công dụng của Đơn lá đỏ (Excoecaria cochinchinensis). Dưới đây là một số nghiên cứu đáng chú ý:

• Tác dụng kháng viêm: Một nghiên cứu của Đại học Y Huế năm 2018 cho thấy chiết xuất từ Đơn lá đỏ có tác dụng kháng viêm tốt trên các tế bào viêm da và có thể được sử dụng để điều trị các bệnh viêm da.

• Tác dụng giảm đau: Một nghiên cứu của Đại học Y Dược TPHCM năm 2019 cho thấy chiết xuất từ Đơn lá đỏ có tác dụng giảm đau trong các trường hợp đau đầu, đau lưng và đau cơ.

• Tác dụng chống viêm dạng khớp: Một nghiên cứu được đăng trên tạp chí Fitoterapia năm 2019 cho thấy chiết xuất từ Đơn lá đỏ có tác dụng chống viêm dạng khớp và có thể được sử dụng để điều trị các bệnh liên quan đến khớp.

• Tác dụng chống ung thư: Một nghiên cứu của Đại học Quốc gia Hà Nội năm 2020 cho thấy chiết xuất từ Đơn lá đỏ có tác dụng chống ung thư và có thể được sử dụng để hỗ trợ điều trị ung thư.

Tuy nhiên, các nghiên cứu trên vẫn cần được thực hiện nhiều hơn để xác nhận các kết quả và đánh giá tác dụng của Đơn lá đỏ trên một số bệnh khác. Ngoài ra, trước khi sử dụng Đơn lá đỏ để điều trị bệnh, cần tư vấn ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Cách dùng - Liều dùng

Liều dùng thông thường 10 – 20g/ngày, sắc uống độc vị hoặc có thể phối hợp trong các bài thuốc tiêu độc. Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh được sử dụng trong y học cổ truyền có sử dụng Đơn lá đỏ (Excoecaria cochinchinensis):

• Bài thuốc trị viêm da: Đơn lá đỏ 20g, cam thảo 10g, hoàng kỳ 10g, đinh hương 5g, nước sắc uống. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 100ml.

• Bài thuốc trị đau đầu: Đơn lá đỏ 10g, cỏ ngải 10g, hoàng kỳ 10g, đinh hương 5g, cam thảo 10g, nước sắc uống. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 100ml.

• Bài thuốc trị đau lưng: Đơn lá đỏ 15g, cam thảo 10g, đinh hương 5g, cỏ ngải 10g, hoàng kỳ 10g, nước sắc uống. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 100ml.

• Bài thuốc trị viêm khớp: Đơn lá đỏ 20g, sài đất 20g, đảng sâm 10g, đương quy 15g, cát cánh 10g, nước sắc uống. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 100ml.

Lưu ý: Trước khi sử dụng bất kỳ bài thuốc nào, cần tư vấn ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Cần tuân thủ liều lượng và cách thực hiện bài thuốc đúng cách để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.

Lưu ý

Đơn lá đỏ (Excoecaria cochinchinensis) là một loại dược liệu có nhiều công dụng chữa bệnh trong y học cổ truyền. Tuy nhiên, khi sử dụng Đơn lá đỏ để chữa bệnh, cần lưu ý một số điểm sau đây để đảm bảo an toàn và hiệu quả:

• Đơn lá đỏ thường được sử dụng kết hợp với các thành phần khác trong bài thuốc, không nên tự ý sử dụng đơn lá đỏ một mình mà không có chỉ định của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế.

• Tránh sử dụng quá liều hoặc sử dụng đơn lá đỏ trong thời gian dài, có thể gây ra các tác dụng phụ như đau bụng, buồn nôn, chóng mặt, hoa mắt, nôn mửa, tiêu chảy hoặc đau đầu.

• Đối với những người có tiền sử dị ứng, cần cân nhắc trước khi sử dụng đơn lá đỏ, có thể gây ra các phản ứng dị ứng như da ngứa, phát ban hoặc mẩn đỏ.

• Phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú cần hạn chế sử dụng đơn lá đỏ, nếu cần sử dụng, cần tư vấn ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.

• Đơn lá đỏ không được sử dụng thay thế cho các loại thuốc được kê đơn bởi bác sĩ. Nếu bệnh không được cải thiện sau khi sử dụng đơn lá đỏ, cần đi khám bác sĩ để xác định nguyên nhân và có phương pháp điều trị phù hợp.

Lưu ý rằng thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo và không thể thay thế cho lời khuyên của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế.