ĐẬU ĐỎ

Đặc điểm tự nhiên

Đậu đỏ là loại cây thảo sống hằng năm, thân đứng hay leo, dài khoảng 1,5 - 2m.

Lá kép gồm 3 lá chét, cuống dài 10 - 12cm, lá chét đôi khi lại chia thành ba thuỳ cắt nông, mặt dưới nhiều lông trắng dài. Mùa hạ ở nách lá mọc hoa vàng hình bướm, có 6 - 12 hoa, đài 5 răng ngắn, tràng vàng sáng cao 15mm, lườn xoắn 360 độ.

Quả nhỏ hình trụ dài, chót nhọn, có lông. Bên trong quả chứa hạt nhỏ, hình bầu dục hai đầu hơi dẹt, chiều dài 2mm, đường kính khoảng 1,5mm; vỏ màu đỏ nâu hay tía nâu trơn bóng, rốn hạt màu trắng vàng lục, chất cứng giòn.

Mùa hoa vào khoảng tháng 6 - 7, mùa quả vào tháng 7 - 8.

Dược liệu được tìm thấy ở rất nhiều nơi, nhất là ở miền Bắc Trung Quốc như các tỉnh Sơn Đông, Liêu Ninh hay Hà Bắc. Ở nước ta, đậu đỏ được trồng rất phổ biến ở hầu khắp các tỉnh thành, nhất là ở miền Bắc và Bắc Trung Bộ.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Hạt là bộ phận được sử dụng để bào chế dược liệu.

Thu hái: Thời điểm thu hái đậu đỏ thích hợp nhất là vào màu thi khi quả chín.

Chế biến: Sau khi hái quả về sẽ tiến hành đập lấy hạt để phơi hay sấy khô và bảo quản dùng dần.

Dược liệu đã được sơ chế khô cần để trong túi hay lọ kín, bảo quản nơi khô ráo, tránh mối mọt, ẩm mốc.

Thành phần hóa học

Trong Đậu đỏ có chứa thành phần hóa học bao gồm protid, chất béo, glucid, Ca, P, Fe, vitamin B và một số chất khác.

Cụ thể, hạt khô chứa glucid, protid, nước, chất xơ, tro, lipid,... Hạt còn chứa globulin, Ca, P, Fe, vitamin A1, B1, B2.

Tác dụng

+Tác dụng kháng khuẩn: Dịch chiết nước 20% từ hạt ức chế Staphylococcus aureus, Shigella, Salmonella…

+Tác dụng hạ huyết áp: Hàm lượng Kali cao giúp cơ thể kiểm soát và điều chỉnh mức huyết áp. Đồng thời ngăn ngừa dị tật bẩm sinh ở thai nhi. Dịch chiết từ vỏ hạt có chứa các proanthocyanidin và chất xơ nên có thể chống oxy hóa, chống chứng tăng huyết áp.

+Tác dụng giúp giảm nguy cơ bệnh tim mạch, các bệnh gan: Hàm lượng chất xơ dồi dào tác động lên quá trình chuyển hóa lipid, giảm cholesterol, triglycerid… Từ đó, làm giảm đáng kể nguy cơ xơ vữa động mạch hay các bệnh về gan.

+Hỗ trợ điều trị đái tháo đường: cải thiện độ nhạy insulin và giúp giảm lượng đường trong máu vào sau bữa ăn. Ngoài ra, hàm lượng protein có trong loại đậu này còn giúp ngăn chặn hoạt động của alpha-glucosidase trong ruột.

+Tác dụng đối với hệ tiêu hóa: Do chứa nhiều chất xơ, giúp cải thiện chức năng tiêu hóa tốt, chống táo bón, hỗ trợ giảm cân.

+Tác dụng tăng cường hệ miễn dịch: Do chứa nhiều chất chống oxy hóa (vitamin C, B, E) giúp tăng cường miễn dịch, ngăn chặn gốc tự do, bảo vệ da và cơ thể trước tác động môi trường bên ngoài.

+Tác dụng bổ máu: Đậu đỏ chính là kho chứa folate, sắt, mangan…cần thiết cho phụ nữ cũng như quá trình tạo máu. Ngoài ra còn điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt đồng thời ngăn ngừa các triệu chứng thiếu máu.

+Tác dụng chống loãng xương: Nước Đậu đỏ có chứa hoạt tính sinh học như catechin và saponin khôi phục sự tái hấp thu xương, chống loãng xương.

Công dụng

Đậu đỏ có vị ngọt, chua, tính bình và sẽ có các công dụng sau đây:

+Điều trị bệnh lậu và tiểu buốt ra máu.

+Điều trị viêm thận cấp tính.

+Điều trị phù thũng, tiểu tiện không thông.

+Điều trị viêm tiểu cầu thận.

+Điều trị đầy bụng, ăn không tiêu.

+Điều trị kiết lỵ, đại tiện ra máu.

+Điều trị mụn nhọt mới phát, mụn làm sưng nóng đỏ đau.

+Điều trị chứng phù thũng do suy tim.

+Điều trị bệnh sỏi tiết niệu.

Liều dùng

Vị thuốc có thể được dùng theo nhiều cách khác nhau, điển hình nhất là dạng thuốc sắc hay tán bột đắp ngoài da. Ngoài ra có thể dùng chế biến thành các món ăn như cháo, chè…

Liều lượng được khuyến cáo ở dạng thuốc sắc là 20 – 40g/ngày. Còn dùng đắp ngoài thì không kể liều lượng.

Lưu ý khi sử dụng

Đậu đỏ là nguồn nguyên liệu có chứa hàm lượng lectin cao nhất trong tất cả các loại đậu. Lectin là chất rất dễ gây ngộ độc nhất là khi dung nạp với liều lượng lớn.

Chính vì thế, khi dùng vị thuốc này, bạn cần sơ chế để loại bỏ lectin bằng cách ngâm với nước trong 3 – 5 giờ. Tuyệt đối không sử dụng đậu ở dạng sống và chú ý thời gian nấu đậu phải từ 10 phút trở lên. Một số triệu chứng ngộ độc đậu đỏ thường gặp là nôn mửa, tiêu chảy, đau bụng dữ dội,…