DÂY THẦN KINH ĐÙI

TỔNG QUÁT

Dây thần kinh đùi là gì?

Dây thần kinh đùi là một trong những dây thần kinh lớn nhất ở chân. Nó có chức năng vận động giúp bạn di chuyển hông, chân, mắt cá chân và bàn chân. Nó cũng có chức năng cảm nhận, giúp bạn cảm nhận được cảm giác khi chạm vào, cảm giác đau và nhiệt độ nóng hoặc lạnh.

Dây thần kinh đùi là một phần của hệ thần kinh ngoại biên. Hệ thống này gửi tín hiệu từ não của bạn đến các chi dưới, chi trên và một số cơ quan.

CHỨC NĂNG

Chức năng của dây thần kinh đùi là gì?

Dây thần kinh đùi là một trong hai dây thần kinh chính cung cấp các chức năng vận động (cử động) và cảm giác cho các chi dưới. Dây thần kinh đùi đại diện cho vùng cho mặt trước của chân, trong khi dây thần kinh tọa đảm nhiệm chức năng cho mặt sau của chân.

Thần kinh đùi:

• Kích thích cơ gấp đùi và cơ hông (cơ psoas chính và cơ chậu) để giúp bạn uốn cong và duỗi thẳng chân và đầu gối, uốn cong ở hông.

• Cung cấp cảm giác chạm, đau và nhiệt độ cho hông, đùi, đầu gối và chân.

GIẢI PHẪU HỌC

Dây thần kinh đùi nằm ở đâu?

Dây thần kinh đùi:

• Bắt nguồn từ rễ thần kinh L2 đến L4 trong đám rối thắt lưng.

• Đi vào tam giác xương đùi, một vùng rỗng, hình nêm giữa đùi trên và bẹn. Thần kinh đùi, động mạch đùi, tĩnh mạch đùi và mạch bạch huyết đi qua vùng tam giác này.

• Chạy xuống mặt trước của đùi, giữa cơ chính psoas và cơ gấp hông.

• Đi song song với động mạch đùi, mạch máu lớn đưa máu đến các chi dưới.

• Tách thành hai dây thần kinh, trước và sau, bên dưới dây chằng bẹn.

• Sự phân chia sau trở thành dây thần kinh hiển trọng tại ống cơ khép, một lỗ hẹp giống như đường hầm ở đùi. Dây thần kinh hiển trong cung cấp cảm giác cho đầu gối, cẳng chân, mắt cá chân và bàn chân.

Các nhánh thần kinh đùi là gì?

Gần xương mu, dây thần kinh đùi phân nhánh thành dây thần kinh đùi trước (bề mặt) và dây thần kinh đùi sau (sâu). Mỗi nhánh này cung cấp các chức năng vận động hoặc cảm giác nhất định:

• Chức năng cảm giác: Dây thần kinh đùi trước cung cấp các chức năng cảm giác cho phần trước và phần giữa đùi của bạn. Dây thần kinh đùi sau trở thành dây thần kinh hiển trong, cung cấp thông tin cảm giác cho cẳng chân và bàn chân của bạn.

• Chức năng vận động: Nhánh trước xương đùi giúp bạn linh hoạt và di chuyển ở phần hông. Nhánh xương đùi sau kiểm soát cơ tứ đầu của bạn để giúp duỗi thẳng đầu gối.

TÌNH TRẠNG VÀ RỐI LOẠN

Những tình trạng và rối loạn nào ảnh hưởng đến dây thần kinh đùi?

Các tình trạng gây tổn thương hoặc ảnh hưởng đến dây thần kinh đùi bao gồm:

• Bệnh lý dây thần kinh đùi (rối loạn chức năng thần kinh đùi): Bệnh thần kinh là một từ khác để chỉ tổn thương dây thần kinh. Tổn thương chỉ ảnh hưởng đến một dây thần kinh đùi được gọi là bệnh đơn dây thần kinh.

• Hội chứng Meralgia paresthetica: Áp lực lên dây thần kinh da đùi bên ở đùi gây ra tình trạng này. Đây là một loại hội chứng chèn ép dây thần kinh gây đau đớn.

• Dây thần kinh bị chèn ép: Là tình trạng các mô sưng lên và chèn ép lên các dây thần kinh.

Nguyên nhân nào gây ra các vấn đề về dây thần kinh đùi?

Mặc quần áo bó sát hoặc đeo dây dụng cụ nặng quanh thắt lưng có thể dẫn đến các vấn đề về dây thần kinh đùi. Các nguyên nhân khác có thể bao gồm:

• Tai nạn và chấn thương.

• Gãy chân, gãy hông, tăng áp lực từ bó bột hoặc nẹp.

• Các biến chứng do phẫu thuật, chẳng hạn như thay khớp háng hoặc cắt bỏ tử cung, hoặc từ thủ thuật đặt ống thông động mạch đùi.

• Bệnh tiểu đường.

• Bệnh lý đĩa đệm.

• Nhiễm trùng.

• Tăng áp lực lên dây thần kinh kéo dài, đôi khi do mang thai hoặc béo phì.

• Xạ trị.

• Khối u, u nang hoặc máu tụ (máu rò rỉ ra bên ngoài các mạch máu dưới da).

Dấu hiệu của các vấn đề về dây thần kinh đùi là gì?

Đau lan từ lưng và hông xuống chân (đau xuyên thấu) là dấu hiệu phổ biến của tổn thương dây thần kinh đùi. Các triệu chứng khác bao gồm:

• Chân, mắt cá chân hoặc tê chân, yếu, ngứa ran, tê liệt hoặc đau.

• Đau lưng dưới, đau hông hoặc đau háng.

• Khó duỗi thẳng đầu gối, chân hoặc mắt cá chân.

• Mất khả năng vận động cơ ở chân.

• Vấn đề khi đi bộ.

Các vấn đề về dây thần kinh đùi được chẩn đoán như thế nào?

Bác sĩ của bạn sẽ thực hiện khám sức khỏe và đánh giá các triệu chứng của bạn. Bác sĩ cũng có thể yêu cầu thực hiện một hoặc nhiều xét nghiệm sau đây để chẩn đoán:

• Nghiên cứu điện cơ và dẫn truyền thần kinh để đo các tín hiệu điện được gửi qua hệ thần kinh.

• Chụp MRI hoặc chụp X-quang để tìm xương gãy, khối u và tổn thương cơ.

• Siêu âm thần kinh cơ để kiểm tra tình trạng viêm, khối u và tổn thương dây thần kinh.

Vai trò của dây thần kinh đùi trong phản xạ giật gối?

Bài kiểm tra phản xạ giật đầu gối thường là một phần của bài kiểm tra thể chất tiêu chuẩn. Các bác sĩ thực hiện xét nghiệm đơn giản này để kiểm tra các dấu hiệu của tổn thương dây thần kinh ngoại vi tiềm ẩn.

Trong quá trình xét nghiệm:

• Bác sĩ của bạn nhẹ nhàng gõ vào gân bánh chè bên dưới xương bánh chè bằng một búa cao su mềm.

• Cú gõ làm cho dây thần kinh xương đùi gửi một thông điệp đến cột sống.

• Chân dưới của bạn sẽ đá ra một chút.

Phản xạ này được gọi là dấu hiệu Westphal. Nếu có ít hoặc không có phản ứng, bạn có thể bị chèn ép dây thần kinh hoặc tổn thương dây thần kinh.

Các vấn đề về dây thần kinh đùi được điều trị như thế nào?

Phương pháp điều trị các vấn đề về dây thần kinh đùi bao gồm:

• Chèn ép dây thần kinh bằng cách tiêm một chất gây tê (thuốc tê) xung quanh dây thần kinh để tạm thời ngăn dây thần kinh gửi tín hiệu đau đến não. Bạn có thể cần phương pháp điều trị này trong quá trình hồi phục sau khi bị gãy xương hông hoặc thay khớp háng. Các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe cũng sử dụng thủ thuật gây tê các khối dây thần kinh đùi trong quá trình phẫu thuật đầu gối.

• Thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) và tiêm steroid để giảm đau và viêm dây thần kinh.

• Vật lý trị liệu để cải thiện tính linh hoạt và phạm vi chuyển động ở hông, chân và đầu gối.

• Nẹp hoặc bó bột để hỗ trợ chân và hông, giảm áp lực lên dây thần kinh.

• Phẫu thuật để loại bỏ một khối u hoặc sửa chữa hoặc thay thế một dây thần kinh bị tổn thương (nerve transfer).

CHĂM SÓC

Tôi có thể bảo vệ dây thần kinh đùi bằng cách nào?

Các bước sau có thể giữ cho hệ thống thần kinh của bạn khỏe mạnh:

• Áp dụng các phương pháp lành mạnh để quản lý căng thẳng như thiền, đi bộ hoặc nghe nhạc.

• Hoạt động thể chất hầu hết các ngày trong tuần.

• Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng.

• Ngủ đủ giấc.

• Giảm trọng lượng dư thừa (nếu cần).

• Kiểm soát các tình trạng như bệnh tiểu đường và huyết áp cao gây ra bệnh thần kinh.

• Tìm kiếm sự giúp đỡ để bỏ thuốc lá. Thuốc lá làm chậm quá trình lưu thông máu đến các dây thần kinh.

CÁC CÂU HỎI THƯỜNG GẶP

Khi nào tôi nên nói chuyện với bác sĩ?

Bạn nên gọi cho bác sĩ của mình nếu gặp phải:

• Đi lại khó khăn.

• Không có khả năng uốn cong, duỗi thẳng đầu gối hoặc gập cổ chân.

• Đau, tê hoặc yếu ở chân, bàn chân.

LƯU Ý

Các dây thần kinh đùi giúp bạn uốn cong và duỗi thẳng hông và chân. Các dây thần kinh cũng gửi cảm giác từ chân đến não. Các bác sĩ đôi khi sử dụng các khối dây thần kinh xương đùi để giảm đau ở những người đang hồi phục sau đầu gối bị gãy hoặc phẫu thuật thay thế đầu gối. Chấn thương, phẫu thuật hoặc co thắt gần dây thần kinh có thể làm tổn thương dây thần kinh đùi, dẫn đến đau, yếu hoặc tê. Một dây thần kinh bị chèn ép hoặc đĩa đệm thoát vị ở vùng thắt lưng cũng có thể gây ra đau dây thần kinh. Hãy gặp bác sĩ nếu bạn bị đau ở chân hoặc khó khăn khi đi lại - họ có thể tìm ra nguyên nhân và đưa ra giải pháp.