DÂY THẦN KINH HẦU HỌNG

TỔNG QUÁT

Dây thần kinh là gì?

Dây thần kinh là những bó giống như sợi chỉ tạo nên một phần của hệ thống thần kinh của bạn. Các chất dẫn điện và hóa học trong não của bạn (tế bào thần kinh) di chuyển dọc theo các sợi này. Các dây thần kinh giúp não của bạn giao tiếp với các bộ phận khác nhau của cơ thể.

Dây thần kinh hầu họng là gì?

Dây thần kinh hầu là dây thứ 9 trong 12 dây thần kinh sọ (CN IX). Những dây thần kinh này bắt đầu trong thân não của bạn. Chúng kết nối với các cơ quan, cơ bắp và các cấu trúc khác trong miệng và cổ họng của bạn. Những dây thần kinh này được ghép nối đồng đều ở mỗi bên cơ thể.

Dây thần kinh hầu họng kết thúc sâu bên trong cổ gần phía sau cổ họng. Trong số nhiều chức năng của nó, các dây thần kinh này cho phép thực hiện cử động nuốt. Đây cũng là một trong số ít dây thần kinh trong cơ thể bạn có ba loại sợi:

• Cử động: Cho phép vận động cơ bắp.

• Đối giao cảm: Giúp mô và cơ quan nghỉ ngơi khi không sử dụng.

• Cảm giác: Cung cấp cảm giác, vì vậy bạn có thể phát hiện mùi vị, xúc giác và nhiệt độ.

CHỨC NĂNG

Chức năng của dây thần kinh hầu họng là gì?

Dây thần kinh hầu họng có rất nhiều chức năng khác nhau. Dây thần kinh hầu họng ảnh hưởng đến các cơ, các cơ quan và các quá trình của cơ thể ở gần cổ họng của bạn, chẳng hạn như:

• Xoang động mạch cảnh: Vùng này giúp máu chảy từ não vào động mạch cảnh ở cổ. Nó có vai trò điều hòa huyết áp.

• Tai giữa: Các sợi thần kinh cảm giác cho phép bạn phát hiện cảm giác no do tích tụ chất lỏng. Bạn cũng có thể cảm thấy đau do nhiễm trùng tai.

• Tuyến nước bọt mang tai: giúp giảm tiết nước bọt khi bạn ăn xong.

• Một phần của lưỡi: Dây thần kinh hầu họng giúp bạn nếm thức ăn ở 1/3 sau của lưỡi.

• Cơ Stylopharyngeus: Một cơ dài chạy xuống một phần cổ họng của bạn. Dây thần kinh kết nối với cơ này để nâng thanh quản và hầu. Điều này giúp bạn có thể nuốt được.

• Amidan: Các sợi thần kinh cảm giác giúp bạn cảm nhận được cơn đau do viêm họng hoặc sưng tấy do nhiễm trùng.

GIẢI PHẪU HỌC

Giải phẫu của dây thần kinh hầu họng 

Dây thần kinh hầu họng bắt đầu ở phần dưới của thân não của bạn (tủy não oblongata). Nó đi qua nhiều cấu trúc trong cổ trước khi đến hầu (họng) của bạn.

Đường đi của dây thần kinh bao gồm:

• Ra khỏi hộp sọ của bạn thông qua một lỗ nhỏ (lỗ tĩnh mạch cảnh).

• Đi dọc xuống cổ cùng với tĩnh mạch cảnh của bạn.

• Đi sau mõm trâm, một xương nhọn trong hộp sọ bên dưới tai của bạn.

• Cong về phía trước và tiếp xúc với hạch cổ (gần cổ họng).

• Đi qua bên dưới cơ ức đòn chũm. Cơ này giúp bạn hạ thấp lưỡi và kéo nó về phía sau miệng.

TÌNH TRẠNG VÀ RỐI LOẠN

Những tình trạng nào ảnh hưởng đến dây thần kinh hầu họng?

Nhiều tình trạng có thể gặp phải ở dây thần kinh IX, và một số có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bạn. Chúng bao gồm:

• Đau dây thần kinh hầu họng (GPN): Hắt hơi, nhai, nuốt và các hoạt động khác gây ra các cơn đau buốt ở cổ họng, sau lưỡi hoặc tai giữa của bạn. Lo sợ về các cơn đau trong tương lai có thể gây khó khăn cho việc ăn uống.

• Liệt dây thần kinh hầu: Một chấn thương hoặc tình trạng bệnh lý ảnh hưởng đến chức năng của dây thần kinh IX. Dây thần kinh có thể bị tê liệt một phần hoặc toàn bộ, có nghĩa là nó không thể thực hiện công việc của mình. Liệt dây thần kinh hầu họng đôi khi là một biến chứng của đột quỵ.

Những tình trạng nào khác ảnh hưởng đến dây thần kinh hầu họng?

Các trình trạng khác bao gồm:

Các khối u và ung thư ảnh hưởng đến:

• Não.

• Môi, lưỡi và các bộ phận khác của khoang miệng.

• Phần giữa của cổ họng của bạn (hầu họng).

• Hộp sọ.

• Amidan.

• Thanh quản.

Các biến chứng từ các thủ thuật y tế như:

• Bóc tách xơ vữa động mạch cảnh: Quy trình này loại bỏ chất béo tích tụ từ động mạch cảnh của bạn. Mạch này cung cấp máu cho não của bạn. Động mạch cảnh chạy gần dây thần kinh hầu.

• Đặt lỗ thở thanh quản: Một ống mà các bác sĩ đưa qua miệng và phần trên của cổ họng của bạn. Nó cung cấp oxy hoặc thuốc giúp đưa bạn vào giấc ngủ. Ống có thể làm tổn thương mô họng nhạy cảm, bao gồm cả dây thần kinh hầu họng.

• Cắt amidan: Một số người gặp phải hội chứng Eagle sau khi cắt amidan. Tình trạng này xảy ra khi các mô sẹo dư thừa kéo căng các sợi thần kinh sọ gần đó. Bạn có thể bị đau ở cổ họng, vùng cổ hoặc tai.

CHĂM SÓC

Làm thế nào để có thể ngăn ngừa các vấn đề về dây thần kinh hầu họng?

Có thể không ngăn ngừa được một số nguyên nhân gây ra bệnh lý ở dây thần kinh IX. Các tình trạng như đau dây thần kinh hầu họng có thể xảy ra mà không rõ lý do.

Nếu bạn cần một thủ thuật y tế để sửa chữa một vấn đề gần dây thần kinh IX, điều cần thiết là phải tìm một bác sĩ phẫu thuật có kinh nghiệm. Các bác sĩ thực hiện đã có kinh nghiệm là một lựa chọn lý tưởng.

Một số tình trạng, chẳng hạn như ung thư ảnh hưởng đến khoang miệng và cổ họng của bạn, có thể ngăn ngừa được. Các bước bạn có thể thực hiện để giảm rủi ro bao gồm:

• Bỏ thuốc lá nếu bạn có hút thuốc lá.

• Hạn chế mức độ và tần suất uống rượu.

• Tiêm vắc-xin vi rút u nhú ở người (HPV).

• Có một lối sống lành mạnh với chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng và hoạt động thể chất thường xuyên.

Khi nào tôi nên gọi cho bác sĩ về các vấn đề với dây thần kinh hầu họng của mình?

Gọi cho bác sĩ của bạn nếu gặp phải:

• Khó nuốt (nuốt khó).

• Khó chịu hoặc không thể mở miệng.

• Khô miệng.

• Giảm cảm giác ở phía sau miệng của bạn.

• Suy yếu hoặc mất phản xạ miệng.

LƯU Ý

Dây thần kinh hầu họng (IX) có chức năng quan trọng đối với các cơ quan, cơ và các cấu trúc khác trong miệng và cổ họng của bạn. Nó giúp bạn nếm thức ăn và cảm giác đau trong cổ họng. Dây thần kinh IX có thể bị tổn thương do ung thư, biến chứng từ các thủ thuật y tế và nhiều hơn thế nữa. Bạn có thể giảm nguy cơ mắc bệnh bằng cách sống lành mạnh và thực hiện các thủ thuật phẫu thuật từ các bác sĩ có kinh nghiệm.