DÂY THẦN KINH SỌ

Vị trí 12 dây thần kinh sọ não 

Các dây thần kinh sọ não là gì?

Một số dây thần kinh sọ gửi tín hiệu điện giữa não và các phần khác nhau của cổ, đầu và thân. Những tín hiệu này giúp bạn ngửi, nếm, nghe và cử động cơ mặt.

Các dây thần kinh sọ bắt đầu hướng về phía sau não và là một phần quan trọng của hệ thống thần kinh.

Có bao nhiêu dây thần kinh sọ?

Có 12 cặp dây thần kinh sọ. Mỗi cặp dây thần kinh được phân tách để phục vụ hai bên não và cơ thể. Ví dụ, bạn có một đôi dây thần kinh khứu giác. Một dây thần kinh khứu giác nằm ở bên trái của não và một dây ở bên phải của não.

Các loại dây thần kinh sọ não

Mỗi 12 cặp dây thần kinh sọ có một chức năng cụ thể khác nhau. Các chuyên gia đã phân loại các dây thần kinh sọ dựa trên số lượng và chức năng bao gồm:

• Thần kinh khứu giác: Khứu giác

• Thần kinh thị giác: Khả năng nhìn

• Thần kinh vận động: Khả năng di chuyển và chớp mắt

• Dây thần kinh trochlear: Khả năng di chuyển mắt lên xuống hoặc tới lui

• Dây thần kinh sinh ba: Cảm giác ở mặt, má, vị giác và cử động hàm

• Thần kinh vận nhãn: Khả năng di chuyển mắt

• Thần kinh mặt: Biểu hiện trên khuôn mặt và cảm giác vị giác

• Thần kinh thính giác, tiền đình: Cảm giác nghe và thăng bằng

• Thần kinh hầu họng: Khả năng nếm và nuốt

• Thần kinh lang thang: Tiêu hóa và nhịp tim.

• Dây thần kinh phụ (hay dây thần kinh phụ cột sống): Vận động cơ vai và cổ

• Thần kinh hạ thiệt: Có khả năng di chuyển lưỡi

Chức năng của các dây thần kinh sọ

Các dây thần kinh sọ não đóng một vai trò trong việc kiểm soát cảm giác và kỹ năng vận động. Các dây thần kinh cảm giác giúp con người có thể:

• Cảm nhận

• Nghe

• Nhìn thấy

• Đánh hơi

• Cảm nhận vị

Các dây thần kinh vận động đóng một vai trò trong việc kiểm soát các cơ mặt hoặc các tuyến của cơ thể. Một số dây thần kinh sọ có cả chức năng cảm giác và vận động.

Những tình trạng và rối loạn nào ảnh hưởng đến dây thần kinh sọ

Một số tình trạng hoặc chấn thương có thể làm tổn thương các bộ phận của não, nơi có các dây thần kinh sọ. Trong một số trường hợp, một tình trạng có thể chỉ làm tổn thương một dây thần kinh sọ. Ngoài ra, một số chấn thương hoặc phẫu thuật có thể làm tổn thương hoặc cắt đứt dây thần kinh.

Các rối loạn ảnh hưởng đến dây thần kinh sọ bao gồm:

• Bệnh xơ cứng teo cơ bên (ALS): Một rối loạn tiến triển trong đó các tế bào thần kinh bị phá vỡ và cơ bắp yếu đi

• Bell's palsy: Yếu cơ đột ngột và mất kiểm soát một nửa khuôn mặt

• Co thắt nửa mặt: Các cơn co thắt (co giật) không chủ ý ở một bên mặt

• Đau mắt liên nhân: Mất khả năng di chuyển đồng bộ mắt khi bạn nhìn sang một bên

• Liệt thần kinh vận nhãn: Tổn thương dây thần kinh sọ thứ ba khiến một trong hai mắt ở vị trí như thể bạn đang nhìn xuống và nhìn sang một bên

• Đột quỵ: Việc cung cấp máu trong não bị gián đoạn do cục máu đông hoặc mạch máu bị vỡ 

• Chấn thương sọ não: Gián đoạn hoặc tổn thương chức năng não, thường do một chấn thương bất ngờ và dữ dội vào đầu

• Đau dây thần kinh sinh ba: Đau mãn tính ở dây thần kinh sọ thứ năm, chạy qua má

Những dấu hiệu hoặc triệu chứng phổ biến của rối loạn dây thần kinh sọ não

Các dây thần kinh sọ ảnh hưởng đến nhiều chức năng và cảm giác. Kết quả là các rối loạn dây thần kinh sọ khác nhau có các triệu chứng khác nhau. Rối loạn dây thần kinh sọ có thể ảnh hưởng đến:

• Nét mặt

• Thính giác

• Khứu giác

• Nuốt

• Vị giác

• Tầm nhìn

Làm thế nào có thể giữ cho các dây thần kinh sọ khỏe mạnh?

Bạn có thể giữ cho não, dây thần kinh sọ và toàn bộ hệ thần kinh khỏe mạnh hơn bằng một vài thay đổi trong lối sống. Bao gồm:

• Duy trì cân nặng phù hợp với loại cơ thể, giới tính và độ tuổi

• Uống rượu ở mức độ vừa phải

• Có chế độ ăn uống đầy đủ các loại thực phẩm giàu chất dinh dưỡng như trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt

• Tập thể dục thường xuyên

• Kiểm soát huyết áp trong phạm vi cho phép

• Quản lý bất kỳ tình trạng nào làm tăng nguy cơ tổn thương thần kinh, chẳng hạn như bệnh tiểu đường

• Bỏ thuốc lá

Các tình trạng cần cấp cứu khẩn cấp

Các triệu chứng của chấn thương hoặc tình trạng dây thần kinh sọ khác nhau tùy thuộc vào dây thần kinh nào bị ảnh hưởng. Cần thăm khám và cấp cứu khẩn cấp nếu bạn gặp phải các tình trạng như:

• Chảy nước dãi không rõ nguyên nhân

• Sụp mi ở một bên mặt

• Đau hoặc tê mặt 

• Yếu cơ hoặc tê liệt

• Nói lắp

• Ngứa ran bất cứ nơi nào trên cơ thể

• Giảm thị lực