XƯƠNG ĐÒN

Xương đòn là gì?

Xương đòn còn được gọi bằng tên gọi khác là xương quai xanh, là một xương dài, hình hơi chữ S, nằm dưới vai và ở đỉnh của lồng ngực. Xương đòn hỗ trợ kết nối cấu trúc giữa vai và phần còn lại của khung xương. Đồng thời là một trong những xương thường xuyên bị gãy nhất trong cơ thể.

Ở một số người làm việc hoạt động hoặc tham gia thể thao có nguy cơ lớn gặp phải chấn thương xương đòn

Cấu tạo của xương đòn

Xương đòn là sự kết hợp giữa xương bả vai và xương ức để tạo thành hai khớp ở hai bên của xương, bao gồm:

• Khớp xương đòn: Khớp xương đòn hình thành giữa cơ xương đòn và xương đòn ở đỉnh vai, được kết nối với nhau bằng dây chằng xương đòn.

• Khớp xương ức: Khớp xương ức hình thành giữa xương ức và xương đòn ở phía trước ngực, được kết nối với nhau bởi dây chằng xương đòn.

Kích thước mỏng, nhỏ của xương đòn khiến nó dễ bị gãy. Gãy xương đòn có thể xảy ra do ngã khi dang rộng cánh tay hoặc do một cú va chạm mạnh trực tiếp vào vai. Vị trí 1/3 đoạn giữa của xương đòn thường dễ bị gãy nhất, chiếm khoảng 80% tổng số các trường hợp gãy xương đòn.

Chức năng của xương đòn

Xương đòn kết nối vai với phần còn lại của bộ xương người. Vị trí của xương đòn giúp chuyển động của vai linh hoạt hơn và giúp bảo vệ cánh tay bằng cách phân tán lực truyền.

Xương đòn có thể chuyển động nhỏ về độ cao và độ lõm (chuyển động lên xuống), co và rút (chuyển động tiến lùi) và xoay.

Subclavius là cơ chính kiểm soát xương đòn, bắt nguồn từ xương sườn đầu tiên và gắn vào mặt dưới của xương đòn. Ngoài ra, cơ delta, cơ hình thang và cơ ức đòn chũm cũng gắn vào xương đòn để hỗ trợ cho sự chuyển động nhỏ đa hướng. 

Xương đòn đóng vai trò như một cột mốc giải phẫu quan trọng để có thể xác định được vị trí các cấu trúc khác nhau như đỉnh tim - nơi bác sĩ thường đặt ống nghe để kiểm tra nhịp tim.

Các chấn thương thường xảy ra ở xương đòn

Xương đòn và các khớp liên quan có thể bị tổn thương do chấn thương hoặc vận động vai thường xuyên. Các chấn thương bao gồm:

Bong gân hoặc trật khớp cùng đòn

Trật khớp cùng đòn là một chấn thương vai thường, có thể làm tổn thương các dây chằng. Điều này có thể dẫn đến bong gân. Các triệu chứng bao gồm đau ở đầu ngoài xương đòn, đầu ngoài xương đòn di động, nhô lên dưới da, bị biến dạng, không thể đưa tay lên quá cao đầu, không nằm nghiêng về bên tổn thương được, đau âm ỉ,....

Gãy xương đòn 

Đây là tình trạng phổ biển do chấn thương ở vai, đặc biệt là chấn thương trực tiếp vào mặt trước của vai, có thể gây gãy xương đòn. Các triệu chứng bao gồm đau ở xương đòn và vai, khó cử động cánh tay,...

Trật khớp xương ức

Khớp xương ức là khớp kết nối giữa xương đòn và xương ức, có thể bị trật khớp do chấn thương phía trước vai, gây đau và sưng tấy quanh vùng bị thương.

Thoái hóa khớp cùng xương đòn

Thoái hóa khớp cùng xương đòn có thể xảy ra do lạm dụng khớp quá mức, đặc biệt là khi nâng vật nặng sẽ dẫn đến đau vai ở cuối xương đòn. Xương bắt đầu hình thành các vết nứt nhanh hơn khả năng chữa lành của cơ thể nếu gây áp lực lên khớp thường xuyên. Biểu hiện có thể như viêm, sưng tấy ở khớp cùng đòn, đau khi cử động cánh tay,... Tình trạng này thường xảy ra ở các vận động viên nên khi cơn đau dữ dội, cần sử dụng đai cố định giúp chỉnh hình vai để không phải phẫu thuật ở tình trạng nghiêm trọng.

Viêm khớp AC

Viêm khớp AC xảy ra khi sụn bảo vệ xương bị thoái hóa theo thời gian. Lạm dụng vai thường xuyên có thể dẫn đến thoái hóa sụn và phát triển bệnh viêm khớp AC, gây viêm ở vai và đau khi cử động cánh tay.

Các phương pháp phục hồi chức năng của xương đòn

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng, việc phục hồi chức năng cho các tình trạng liên quan đến xương đòn bao gồm các phương pháp như:

• Thuốc: thuốc giảm đau và chống viêm có thể sử dụng tạm thời để kiểm soát các triệu chứng sau chấn thương.

• Tiêm cortisone: tiêm vào khớp giúp giảm đau và viêm.

• Nghỉ ngơi: nên có thời gian nghỉ ngơi sau chấn thương để tình trạng viêm giảm và các khớp bị thương lành lại. Nên tránh các chuyển động trên cao hay kéo, đẩy và nâng.

• Bất động khớp: cần đeo đai vai để bảo vệ xương đòn sau chấn thương. Đối với bong gân hoặc trật khớp xương đòn hay khớp xương ức, cần đeo đai vai trong vòng 2-6 tuần, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương. Đối với gãy xương đòn, nên đeo đai vai từ 6 – 8 tuần cho đến khi xương lành lại.

• Vật lý trị liệu: có thể hỗ trợ phục hồi cấu trúc xung quanh xương đòn sau chấn thương để giảm đau, phục hồi phạm vi chuyển động và khả năng vận động khớp thích hợp, đồng thời tăng cường các cơ xung quanh vai và bả vai.

• Phẫu thuật: thường phẫu thuật ở các trường hợp chấn thương xương đòn nghiêm trọng.