DÂY THẦN KINH

TỔNG QUÁT

Dây thần kinh là gì?

Các dây thần kinh giống như dây cáp truyền các xung điện giữa não và phần còn lại của cơ thể. Những xung điện này giúp chúng ta cảm nhận được các cảm giác và vận động các cơ trên cơ thể. Chúng cũng duy trì một số chức năng tự động nhất định như thở, đổ mồ hôi hoặc tiêu hóa thức ăn.

Tế bào thần kinh hiện diện khắp cơ thể, đặc biệt là trong não và tủy sống. Các dây thần kinh, cùng với não và tủy sống, là nền tảng cơ bản của hệ thần kinh. Hầu hết khi các bác sĩ sử dụng thuật ngữ "dây thần kinh", họ đang đề cập đến một phần của hệ thống thần kinh bên ngoài não và tủy sống của bạn. Đây được gọi là hệ thống thần kinh ngoại vi của bạn.

Phân loại dây thần kinh là gì?

Bạn có hai loại dây thần kinh chính:

• Các dây thần kinh cảm giác mang tín hiệu đến não của bạn để giúp bạn chạm, nếm, ngửi và nhìn.

• Các dây thần kinh vận động mang tín hiệu đến các cơ hoặc các tuyến để giúp bạn di chuyển và hoạt động.

Bạn cũng có hai nhóm dây thần kinh chính phân nhánh từ não và tủy sống:

• Các dây thần kinh sọ não: 12 cặp dây thần kinh này bắt nguồn từ não của bạn và đi vùng qua mặt, đầu và cổ. Các dây thần kinh sọ có thể có chức năng cảm giác, chức năng vận động hoặc cả hai. Ví dụ, dây thần kinh sọ giúp bạn biểu hiện trên khuôn mặt, cử động mắt và ngửi thấy mùi.

• Dây thần kinh cột sống: Bạn có 31 cặp dây thần kinh cột sống phân nhánh từ tủy sống của chúng ta. Các dây thần kinh này có thể cung cấp chức năng cảm giác, chức năng vận động hoặc cả hai. Ví dụ, dây thần kinh cột sống có thể truyền cảm giác từ khớp và cơ đến tủy sống của bạn. Các dây thần kinh cột sống cũng kiểm soát một số phản xạ hoặc phản ứng tự động của bạn, chẳng hạn như rút tay khỏi bếp nóng.

CHỨC NĂNG

Chức năng của dây thần kinh là gì?

Các dây thần kinh gửi tín hiệu điện từ phần này sang phần khác của cơ thể chúng ta. Những tín hiệu này kiểm soát:

• Hoạt động tự động.

• Các giác quan (xúc giác, đau, cảm giác nóng hoặc lạnh, rung động, thính giác, cảm giác thăng bằng, vị giác, khứu giác và thị giác).

• Huyết áp.

• Thở.

• Tiêu hóa.

• Nhịp tim.

• Phản ứng trên cơ thể.

Các dây thần kinh hoạt động như thế nào với phần còn lại của hệ thần kinh?

Các dây thần kinh của bạn giúp hai phần của hệ thống thần kinh của chúng ta giao tiếp với nhau:

• Hệ thần kinh ngoại vi là mạng lưới các dây thần kinh truyền (mang) tín hiệu từ khắp cơ thể đến tủy sống, là một phần của hệ thần kinh trung ương.

• Hệ thống thần kinh trung ương của bạn là não và tủy sống. Nó nhận và giải thích các tín hiệu thần kinh từ hệ thống thần kinh ngoại vi của bạn. Bộ não của bạn tích hợp những thông điệp này để chỉ huy mọi thứ bạn làm, bao gồm cả cách di chuyển, cảm nhận, cư xử và suy nghĩ. Một số phản ứng có tính phản xạ, xảy ra dưới mức độ ý thức, như đưa tay ra khỏi bếp nóng.

Khi một dây thần kinh gửi một xung điện:

• Tín hiệu truyền xuống sợi trục, kết nối với dây thần kinh.

• Thông điệp chuyển đổi thành một tín hiệu hóa học ở cuối dây thần kinh được gọi là gò sợi trục.

• Hóa chất giải phóng các phân tử được gọi là chất dẫn truyền thần kinh, vào một không gian cầu nối giữa nơ-ron này với nơ-ron khác. Những cầu nối này được gọi là synape.

• Chất dẫn truyền thần kinh liên kết với một thụ thể trên cơ hoặc kết nối nơ-ron và chuyển đổi thành một tín hiệu điện khác.

• Các tín hiệu điện truyền đi theo chiều dài của nơron tiếp theo đó.

• Quá trình lặp lại cho đến khi thông báo đến được mục tiêu của nó.

GIẢI PHẪU HỌC

Dây thần kinh của bạn nằm ở đâu?

Nhiều dây thần kinh bắt đầu trong tủy sống của bạn và một số thậm chí từ não của chúng ta. Chúng lan rộng khắp cơ thể bạn, bao gồm cả:

• Cánh tay, bao gồm dây thần kinh ulnar, dây thần kinh giữa, dây thần kinh hướng tâm và dây thần kinh nách.

• Ngực và bụng, bao gồm cả dây thần kinh phế vị và dây thần kinh hoành.

• Khuôn mặt, bao gồm dây thần kinh mặt, dây thần kinh sinh ba và dây thần kinh thị giác.

• Chân, bao gồm dây thần kinh tọa, dây thần kinh đùi, dây thần kinh chày, dây thần kinh bịt và dây thần kinh hiển.

• Xương chậu, bao gồm cả dây thần kinh lưng.

Cấu tạo của dây thần kinh là gì?

Dây thần kinh của bạn được tạo thành từ:

• Sợi trục, tập hợp các sợi giống như sợi dây ở trung tâm dây thần kinh của bạn.

• Tua gai, mang xung điện.

• Endoneurium, một lớp mô liên kết bao quanh sợi trục.

• Perineurium, một lớp mô liên kết bao quanh các nhóm sợi trục.

• Epineurium, một lớp mô liên kết bao phủ bề mặt bên ngoài của dây thần kinh của bạn.

Trong não của bạn, các tế bào được gọi là oligodendrocyte bao quanh các sợi trục. Bên ngoài hệ thống thần kinh trung ương (não và tủy sống), các tế bào được gọi là tế bào Schwann sẽ bao quanh các sợi trục.

Cả tế bào oligodendrocytes và tế bào Schwann đều chứa một mô mỡ gọi là myelin. Myelin bao quanh sợi trục trong một lớp vỏ bọc (lớp phủ). Bao myelin giống như lớp cách điện xung quanh hệ thống dây dẫn điện. Nếu nó bị tổn thương, các dây thần kinh của bạn không thể gửi tín hiệu điện một cách nhanh chóng. Đôi khi, chúng có thể ngừng gửi tín hiệu điện hoàn toàn.

TÌNH TRẠNG VÀ RỐI LOẠN

Những tình trạng và rối loạn nào ảnh hưởng đến dây thần kinh?

Một số tình trạng ảnh hưởng đến mức độ truyền tín hiệu của dây thần kinh. Nếu tổn thương hoặc chấn thương cản trở các tín hiệu thần kinh, bạn có thể mắc các bệnh lý thần kinh.

Các tình trạng phổ biến ảnh hưởng đến dây thần kinh bao gồm:

• Bệnh thần kinh ngoại biên: Tổn thương các dây thần kinh ngoại biên (dây thần kinh bên ngoài não và tủy sống).

• Đau thần kinh tọa: Cơn đau ảnh hưởng đến các rễ thần kinh ở lưng dưới hoặc dây thần kinh tọa, dây thần kinh chạy từ lưng dưới xuống phía sau của cả hai chân.

CHĂM SÓC

Làm thế nào tôi có thể giữ cho dây thần kinh của mình khỏe mạnh?

Bạn có thể giữ cho dây thần kinh và toàn bộ hệ thống thần kinh của mình khỏe mạnh hơn bằng cách áp dụng các thói quen lành mạnh, như:

• Tránh thuốc lá hoặc bỏ thuốc lá.

• Có một chế độ ăn uống dinh dưỡng với đầy đủ ngũ cốc, chất béo lành mạnh, protein nạc, trái cây và rau quả.

• Hạn chế uống rượu.

• Quản lý các tình trạng sức khỏe có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh của bạn, chẳng hạn như bệnh tiểu đường.

• Giảm căng thẳng bằng các phương pháp đối phó lành mạnh như thiền hoặc tập thể dục.

• Ngủ ít nhất 7 – 8 giờ mỗi đêm.

• Giữ cơ thể đủ nước bằng cách uống nhiều nước và các chất lỏng khác.

Các câu hỏi thường gặp

Bạn cũng có thể hỏi bác sĩ của mình: 

• Làm cách nào để biết liệu tôi có bị đau dây thần kinh không?

• Nguyên nhân có khả năng gây ra đau dây thần kinh là gì?

• Tôi có thể làm những xét nghiệm nào để kiểm tra sức khỏe hệ thần kinh của mình?

• Những phương pháp điều trị nào có thể cải thiện sức khỏe hệ thần kinh của tôi?

• Làm cách nào để ngăn ngừa các vấn đề về thần kinh quay trở lại?

LƯU Ý

Các dây thần kinh của bạn chạy khắp toàn bộ cơ thể. Chúng kết nối não và tủy sống của bạn với các bộ phận khác của cơ thể để chúng ta có thể di chuyển và cảm nhận các cảm giác. Chúng cũng kiểm soát nhiều chức năng “tự động” của cơ thể, chẳng hạn như thở hoặc tiêu hóa thức ăn. Bạn có thể cải thiện sức khỏe của toàn bộ hệ thống thần kinh của mình bằng cách thực hành các thói quen lành mạnh, như ăn các thực phẩm bổ dưỡng và tập thể dục thường xuyên.