DÂY THUỐC CÁ

Đặc điểm tự nhiên

Dây duốc cá là loại cây dây leo, có chiều dài từ 7 – 10 m. 

Lá thuốc cá là lá kép, có 9 đến 13 lá chét mọc so le nhau. Lá chét lúc đầu mỏng nhưng về sau dai dày, có đầu nhọn, hình mác.

Hoa thuốc cá nhỏ, có màu hồng hoặc trắng. 

Quả giống quả đậu, dẹt, có chiều dài 4 – 8 cm.

Dây thuốc cá thường mọc hoang nhiều ở các nước Indonesia, Malaysia, Ấn Độ và Việt Nam. Cây chịu ánh sáng mạnh nhưng ưa nơi mát hơn. Vì vậy ở miền Nam Việt Nam nước ta người ta hay trồng xen kẽ giữa những cây cao su, cây dừa. nhiệt độ cần thiết 27-28 độ. Hiện nay, dược liệu này được trồng nhiều ở các tỉnh miền Nam của nước ta như Bạc Liêu, Phú Quốc, Cà Mau, Trà Vinh,…

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Bộ phận có tác dụng và được thu hoạch nhiều nhất là rễ cây.

Thu hái: Cây thuốc có thể thu hoạch sau khi trồng 2 năm, rễ cây càng nhỏ hoạt chất càng cao. Hoạt chất trong rễ cao nhất vào các tháng thứ 23-27 sau khi trồng.

Chế biến: Rễ sau khi được thu hoạch đem về rửa sạch và phơi khô dùng dần.

Bảo quản dược liệu ở nơi khô ráo và thoáng mát.

Thành phần hóa học

+Rễ dây thuốc cá chứa khoảng 10 – 12% nước, 2 – 3% chất vô cơ và một số hoạt chất khác như đường, tinh bột, chất nhựa và tanin. Ngoài ra, rễ dược liệu này còn chứa hoạt chất rotenon.

+Rotenone là chất không màu, không mùi, hầu như không tan trong nước, tan ít trong cồn và ete, rất tan trong aceton, benzen. Dung dịch rotenone trong dung môi hữu cơ khi ra ánh sáng chuyển màu đỏ thành dehydro rotenone có độ độc bền vững. Tuy nhiên trong dung môi kiềm thì chất này không còn bền vững và gần như mất tác dụng.

+Rotenone được phân loại là thuốc trừ sâu thực vật có độc. Hàm lượng rotenone trong dây thuốc cá thay đổi tuỳ từng loại từ 4-12%. Những loài mọc hoang dại chứa rotenone lên tới 13%. Rotenone  bị phân hủy nhanh trong đất và nước từ 1 đến 3 ngày và chịu tác động bởi nhiệt độ cao.

Tác dụng

+Tác dụng đối với gia súc và người: Dùng rễ cây thuốc cá làm thuốc tẩy giun. Bên cạnh đó, còn dùng chữa bệnh ghẻ dưới dạng thuốc mỡ. Ở một số vùng, người ta dùng dây thuốc cá tươi quấn lại thành vòng và treo trêm sừng của những con trâu bị dòi hay ký sinh trùng ký sinh. Khi nghe mùi thuốc, dòi tự đi.

+Tác dụng đối với cá: Sử dụng một ít rễ cây duốc cá đem giã nhỏ và thảo bột vào nước. Sau khoảng vài giờ, cá bị chất rotenon có trong thuốc gây tê và nghẹt thở. Sau đó, bắt cá bỏ vào trong nước sạch, cá sẽ sống lại. 

+Tác dụng trừ côn trùng: Dùng dây duốc cá tiêu diệt côn trùng như mối, gián, mọt và mối. Đối với những loại sâu bọ có vỏ cứng nên dùng thuốc có liều gấp hai và ba.

Công dụng

Dây thuốc cá gồm có các công dụng sau: Đối với người, ta dùng rễ dây thuốc cá làm thuốc tẩy giun, nhưng rễ duốc cá cũng ít dùng so với các loại thuốc giun khác vì có độc tính nên hiện nay không còn được sử dụng nữa.

Cách dùng và lưu ý khi sử dụng

Khi sử dụng, lấy nước thuốc hòa tan 250gram xà phòng rồi thêm lượng nước cho đủ 100 lít. Sau đó cho thuốc vào bình bơm và bơm lên những nơi có côn trùng và sâu bọ ở nhà, vườn rau,…

Đây thuốc cá không gây độc với người theo đường uống nhưng có thể gây chết khi dùng dưới dạng tiêm mạch máu. Do đó, người bệnh nên thận trọng khi sử dụng dược liệu này tẩy giun. Để đảm bảo an toàn cả về sức khỏe và tính mạng, bệnh nhân không nên tự ý dùng thuốc. Tốt nhất nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.