DỀN GAI

Đặc điểm tự nhiên

Dền gai thuộc cây thân thảo, có chiều cao trung bình từ 0,3 – 0,7 m. Cây không có lông nhưng phân thành nhiều cành. 

Lá mọc so le với hình thuôn dài, mặt trên có màu xanh dợt. Cuống lá dền gai dài, có cánh. Ở gốc cây có gai dài khoảng 3 – 15 mm. 

Hoa mọc thành sim và xếp sát nhau ở nách lá. Quả có dạng túi, hình trứng nhọn một đầu. Hạt có màu đen.

Mùa hoa quả khoảng tháng 6 đến tháng 8.

Dền gai là loại cây mọc dại nên có thể tìm thấy ở khắp các tỉnh thành từ Bắc vào Nam.

Cây mọc tự nhiên, phổ biến ở vùng đồng bằng và trung du nước ta, có thể tìm thấy cây ở các khu đất bỏ trống hoặc ven đường.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Toàn cây đều có thể được sử dụng để bào chế thuốc, đặc biệt là rễ và lá.

Thu hái: Dược liệu có thể được thu hái quanh năm.

Chế biến: Có thể dùng tươi hoặc khô đều được. Đối với dạng khô, sau khi thu hoạch về đem rửa sạch, cắt ngắn và phơi khô

Bảo quản dược liệu trong bọc kín, cất trữ nơi thoáng mát, nhiệt độ phòng, tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời. Nên đậy kín bao bì sau mỗi lần sử dụng. 

Thành phần hóa học

Toàn thân Dền gai chứa:

+Lượng nitrat kali nhất định.

+Nhiều sắt, đây là một trong loại rau ở Việt Nam về thành phần sắt bên trong giúp bổ máu.

+Ngoài ra còn có nhiều các vitamin B2, C, A, hàm lượng canxi nhiều,

+Giàu nước, chất xơ, đạm thực vật, glucid các axit amin như lysin, axit nicotic…

+Rễ chứa spinasterol. Toàn cây chứa sterol. Phần trên mặt đất chứa rutin 1,9%.

Tác dụng

+Dền gai có hoạt tính kích thích thực bào.

+Cao nước có tác dụng diệt nấm đối với nấm Cercospora cruenta gây bệnh ở cây.

+Hàm lượng canxi và các khoáng chất giúp cho quá trình tạo xương chắc khỏe hơn, hạn chế loãng xương và thoái hóa khớp, tốt cho xương khớp đồng thời điều trị đau nhức xương khớp,đau lưng, gai cột sống.

+Hỗ trợ điều trị kiết lỵ, chảy máu cam.

+Tác dụng trong việc điều trị bệnh sỏi thận.

+Tác dụng lợi tiểu, thanh nhiệt, làm mát gan, bảo vệ gan.

+Giảm ho khan, ho có đờm, viêm họng.

+Điều trị khí hư, kinh nguyệt không đều.

+Tác dụng chung thanh nhiệt, lợi tiểu, trừ thấp, giảm đau, cầm tiêu chảy,...

Công dụng

Dền gai vị ngọt nhạt, tính hơi lạnh và sẽ có các công dụng sau đây:

+Điều trị mụn nhọt chưa vỡ.

+Điều trị ứ huyết hoặc trật đả.

+Điều trị ho có đờm.

+Hỗ trợ điều trị sỏi thận.

+Điều trị viêm hoặc đau bụng.

+Điều trị kinh nguyệt không đều.

+Điều trị da nổi mẫn đỏ do tiếp xúc với rơm rạ.

+Điều trị bỏng nhẹ.

+Điều trị khí hư, bạch đới.

Lưu ý khi sử dụng

+Dền hoang hay các loại rau dền thuộc họ dền đều có tính mát. Do đó, những người bị tiêu chảy mãn tính, phụ nữ có thai hư hàn hoặc người có cơ địa tính hàn không nên sử dụng loại rau này.

+Người bị gút, viêm khớp dạng thấp hoặc sỏi thận nên hạn chế sử dụng. Bởi rau dền gai có chứa nhiều acid oxalic có thể làm cơ thể khó hấp thu kẽm và canxi. Bên cạnh đó, chúng có thể làm tăng nguy cơ tạo sỏi oxalat khiến bệnh thêm trầm trọng.

+Không ăn dền hoang hoặc bất kỳ loại dền nào khác với thịt ba ba. Nguyên nhân là vì hai loại thực phẩm này kỵ nhau. Nếu sử dụng chung có thể gây độc.

+Không nên nấu rau dền quá lâu hoặc tránh nấu đi nấu lại nhiều lần vì hoạt chất nitrat có trong dền hoang có thể phân hủy và biến đổi thành chất gây ung thư, không tốt đối với sức khỏe.