ĐỊA CỐT BÌ

Đặc điểm tự nhiên

Câu kỷ là một cây thuốc quý, dạng cây bụi mọc đứng, phân cành nhiều, cao 0,5 – 1,5m. Cành mảnh, thỉnh thoảng có gai ngắn mọc ở kẽ lá.

Lá nguyên nhẵn, mọc cách, một số mọc vòng, cuống lá ngắn, phiến lá hình mũi mác, hẹp đầu ở gốc.

Hoa nhỏ mọc đơn độc ở kẽ lá hoặc có một số hoa mọc chụm lại. Đài nhẵn, hình chuông, có 3 – 4 thùy hình trái xoan nhọn, xẻ đến tận giữa ống. Tràng màu tím đỏ, hình phễu, chia 5 thùy hình trái xoan tù, có lông ở mép. Nhị 5, chỉ nhị hình chỉ đính ở đỉnh của ống tràng, dài hơn tràng. Bầu có 2 ô, vòi nhụy nhẵn dài bằng nhụy, đầu nhụy chẻ đôi.

Quả mọng hình trứng, khi chín màu đỏ sẫm hoặc vàng đỏ. Hạt nhiều hình thân dẹp. Ra hoa tháng 6 – 9, có quả từ tháng 7 đến tháng 10.

Cây mọc hoang nên thích nghi với hầu hết các địa hình ở nước ta, kể cả trung du, đồng bằng hay đồi núi. Thường cây sẽ phát triển ở những vùng đất pha cát và có ánh sáng đầy đủ. 

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Vỏ rễ là phần được sử dụng để bào chế thuốc.

Thu hái: Dược liệu được thu hái vào mùa xuân hoặc cuối thu. Sau đó đem rửa sạch, rút bỏ lõi, chỉ lấy vỏ.

Chế biến: Sau khi thu hoạch cắt thành từng đoạn bằng nhau rồi cho vào sắc chung cùng cam thảo, ngâm 1 đêm rồi sấy khô. 

Chọn phần vỏ không còn lõi, rửa sạch rồi cắt nhỏ. Có khi có tẩm thêm rượu rồi sấy sơ qua. 

Bảo quản dược liệu ở những nơi khô ráo, tránh ẩm mốc làm mất tác dụng của thuốc.

Thành phần hóa học

Trong địa cốt bì có:

+Alkaloid (kukoamin) và dipeptit là lyciumamid.

+Saponin không có phản ứng anthraglucozit và tanin.

Tác dụng

+Tác dụng hạ sốt: Dạng chiết nước và chiết cồn từ vị thuốc thử nghiệm trên thỏ cho kết quả giảm sốt rất tốt.

+Tác dụng ổn định đường huyết: Thí nghiệm trên loài thỏ cho thấy tác dụng hạ đường của nước sắc Địa cốt bì sau khi dùng thuốc 4 – 5g.

+Tác dụng hạ cholesterol máu: Trên thỏ, cao lỏng Địa cốt bì làm giảm cholesterol toàn phần trong máu một cách rõ rệt, còn triglyceride thì ảnh hưởng không nhiều lắm. Chất betaine có tác dụng bảo vệ gan chống nhiễm mỡ.

+Tác dụng đối với huyết áp: Trên chó mèo, thỏ, chuột nhắt trắng, Địa cốt bì có tác dụng hạ huyết áp trung bình, thời gian hạ áp ngắn.

+Tác dụng kháng khuẩn: Ức chế rõ các vi khuẩn gây bệnh đường ruột Bacilus typhi, Shigella shigae,…

Công dụng

Địa cốt bì có vị ngọt, tính hàn và sẽ có các công dụng sau đây:

+Điều trị nóng trong xương và nóng nảy bứt rứt.

+Điều trị xương khớp nóng hoặc lạnh và hư lao khiến miệng đắng, khát nước.

+Điều trị nôn ra máu không dứt.

+Điều trị bạch đới.

+Điều trị răng sâu đau nhức.

+Điều trị dương vật loét, chảy mủ, máu và ngứa ngáy.

+Điều trị thận suy gây đau thắt lưng.

Liều dùng

Địa cốt bì có thể dùng bằng cách sắc nước uống, tán bột uống hoặc dùng ngoài. Nếu dùng uống chỉ nên dùng từ 3 – 5 chỉ/ ngày.

Lưu ý khi sử dụng

+Địa cốt bì có tính hàn nên không dùng cho người Tỳ Vị hư hàn và ngoại cảm phong hàn gây sốt.

+Áp dụng các bài thuốc không phù hợp có thể gây ra các tác dụng không mong muốn. Vì vậy bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bài thuốc từ dược liệu địa cốt bì.