ĐỘC HOẠT

Đặc điểm tự nhiên

Độc hoạt thuộc cây thân thảo sống lâu năm, chiều cao 1 - 2m hoặc hơn. Thân trơn nhẵn, hình trụ có rãnh dọc, màu tím nhạt hoặc màu lục.

Gốc lá hình lông chim 2 đến 3 lần, dài từ 15 đến 40cm, lá chét hình bầu dục hoặc hình trứng hoặc chia thùy không đều, mép khía răng, gân lá thưa có lông, nhẵn; cuống lá to, có bẹ lá ít phân chia.

Cụm hoa dài hơn kẽ lá hoặc đầu cành thành tán kép, có lông mịn màu vàng nâu, có 1 - 2 lá bắc, lá bắc nhỏ hình kim, hoa nhỏ, mỗi cây 15 - 30, màu trắng.

Quả mọng hình trụ, hình bầu dục hoặc tròn, dẹt, có gai dọc và khía ở cả hai mặt.

Mùa ra hoa: Tháng 6 - 9, thời kỳ đậu quả: Tháng 10 - 12.

Độc hoạt có nguồn gốc và phân bố chủ yếu ở Trung Quốc. Chưa tìm thấy loài cây này tại Việt Nam.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Rễ của cây độc hoạt là bộ phận được sử dụng để bào chế dược liệu.

Thu hái: Thu hái vào mùa xuân khi cây bắt đầu ra lá non hoặc thu hái vào mùa thu khi lá đã khô.

Chế biến: Đào lấy rễ, rửa sạch, phơi trong bóng râm cho khô hoặc sấy khô.

Dược liệu độc hoạt có đặc tính hay tiết tinh dầu nên phải thường xuyên đem phơi hoặc sấy khô để tránh ẩm mốc. Nên bảo quản trong lu có đặt vôi bên dưới để tránh sâu mọt và mất màu.

Thành phần hóa học

Hiện nay, nhiều hợp chất hóa học, bao gồm coumarin, polyene-alkynes, axit phenolic, steroid, các nguyên tố nucleoside và các chất khác đã được phân lập và xác định từ A. biserrata và A. pubescens . Trong số này, Coumarin được cho là nguyên liệu không bay hơi nguyên tắc có đặc tính sinh học quan trọng. Ngoài ra, gần 100 hợp chất dầu dễ bay hơi, bao gồm terpenoid, hợp chất thơm và hợp chất phân tử nhỏ, đã được phân tích.

Tác dụng

+Tác dụng giảm đau và chống viêm: Chiết xuất nước thô của rễ A. biserrata được coi là một tác nhân thảo dược chọn lọc và hiệu quả trong việc làm giảm viêm chân sau dai dẳng và hyperalgesia (tăng cảm đau) ở chuột. Các thành phần chống viêm và giảm đau từ A. pubescens dường như có liên quan đến sự ức chế ngoại biên của các chất gây viêm và có ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương.

+Tác dụng lên hệ thần kinh trung ương: Một thử nghiệm mê cung nước trên chuột của mô hình lão hóa não do D-galactose đã được thực hiện để nghiên cứu khả năng học tập và trí nhớ. Các tác giả nhận thấy rằng Độc hoạt và chiết xuất rượu của nó ở mức 18 mg/kg/ngày có thể sửa chữa cấu trúc phospholipid màng ở các phần khác nhau của vỏ não và thể vân, cũng như cải thiện hàm lượng IL-2 của chuột mô hình lão hóa và chống lại các gốc tự do và tổn thương viêm.

+Tác dụng đối với hệ tim mạch: Axit-aminobutyric phân lập từ dịch chiết nước của Độc hoạt đã chỉ ra rằng nó có thể điều trị một loạt các rối loạn nhịp tim thực nghiệm, với các hiệu ứng trên hoạt động thần kinh – cơ của chuột. Độc hoạt ức chế kết tập tiểu cầu và huyết khối tiểu cầu trong máu lưu thông.

+Tác dụng tẩy giun: Chiết xuất Độc hoạt với các dung môi khác nhau có tác dụng khá khác nhau trong điều trị giun vòng.

Công dụng

Độc hoạt có vị ngọt, cay, hơi đắng, tính bình và sẽ có các công dụng sau đây:

+Điều trị răng sưng đau.

+Điều trị trúng phong cấm khẩu, lạnh toàn thân, bất tỉnh nhân sự.

+Điều trị đau nhức các khớp xương.

+Điều trị khớp xương đau nhức, vận động khó khăn, phong thấp, bụng đau.

+Điều trị khớp đau mạn tính do phong thấp.

+Điều trị viêm phế quản mạn tính.

+Điều trị táo bón, đau đầu, cảm mạo phong hàn, cơ thể đau.

Liều dùng

Liều dùng hàng ngày từ 3 - 6g dưới dạng thuốc sắc hay ngâm rượu và thường dùng phối hợp với những vị thuốc khác.

Lưu ý khi sử dụng

Quý bạn đọc và người thân không nên tự ý sử dụng hoặc nghe theo bài thuốc kinh nghiệm. Quý bạn đọc hãy đến bác sĩ để hiểu rõ tình trạng cơ thể và tham vấn ý kiến.