GỐI HẠC

Đặc điểm tự nhiên

Cây Gối hạc là một loại cây gỗ nhỏ. Chúng thường mọc thành bụi dày, thẳng đứng có chiều cao từ 1 – 1,5m. Dược liệu phân thành nhiều cành. Thân dược liệu có hình ziczac, tiết diện tròn, tồn tại với 6 – 7 cạnh lồi. Thân non chứa dịch nhầy, có màu xanh lục, xuất hiện nhiều chấm với màu tía. Gốc lóng phù to, có màu tía và có lông mịn màu trắng nhưng không nhiều. Khi già thân có màu xám đen, sần sùi. Lá dược liệu thường mọc cách nhau, có chất nhầy, kép lông chim 2 – 3 lần. Lá chét 3 -7.

Phiến lá hình bầu dục thuôn, có gốc nhọn hoặc tròn, đầu có đuôi nhọn. Lá có chiều rộng từ 4 – 6cm, chiều dài từ 9 – 12cm. Mặt trên của lá có màu xanh lục sẫm, mặt dưới của lá xuất hiện với màu nhạt hơn. Gân lá có lông ngắn, mép lá có răng cưa nhọn. Lá kèm là hai phiến mỏng, có chiều dài từ 10 – 30mm, chiều rộng 3 – 5mm.

Chúng dính vào hai bên dáy của cuống lá. Cụm hoa ngù, mọc đối diện với lá ở phía ngọn cành, có cuống màu đỏ hoặc không có cuống. Cuống dài 1,5 – 2,5cm, có rãnh dọc trên bề mặt và có nhiều lông mịn.

Quả dược liệu có đường kính từ 6 – 7mm, hạt 4 – 6 và có chiều dài 4mm. Quả khi chín sẽ có màu đen. 

Mùa hoa quả vào tháng 5 – 10.

Cây Gối hạc thường mọc hoang ở vùng đồi núi. Dược liệu phân bố nhiều tại Campuchia, Malaysia, Indonesia, Ấn Độ và một số tỉnh thành ở Việt Nam: Hà Tiên, Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu, Vĩnh Phúc, Hòa Bình, Thái Nguyên.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Rễ cây gối hạc là bộ phận được sử dụng để bào chế dược liệu.

Thu hái: Dược liệu chủ yếu được thu hoạch vào mùa đông.

Chế biến: Sau khi đào lấy rễ, đem dược liệu đi rửa sạch, rồi tiếp tục phơi khô hoặc sấy khô để làm thuốc.

Bảo quản dược liệu đã qua sơ chế ở nơi khô ráo và thoáng mát, tránh những nơi ẩm mốc.

Thành phần hóa học

Chưa thấy có nhiều tài liệu nghiên cứu về cây Gối hạc.

Một nghiên cứu về thực vật ở Brazil cho thấy cây Gối hạc có chứa lượng đáng kể chất ức chế enzym chuyển đổi angiotensin. Điều đó đồng nghĩa với việc cây này có khả năng chống tăng huyết áp.

Tác dụng

+Theo nghiên cứu dược lý hiện đại: Cây gối hạc có tác dụng ngăn ngừa và điều trị một số vấn đề sức khỏe như: Đau nhức xương khớp, đau bụng, rong kinh, tê thấp, thấp khớp cấp tính - mãn tính;

+Theo Y Học Cổ Truyền: Cây gối hạc có vị đắng ngọt, tính mát nên được sử dụng để sát khuẩn, kháng viêm, thông huyết và giúp tiêu sưng.

Công dụng

Gối hạc sẽ bao gồm các công dụng sau đây:

+Điều trị thấp khớp cấp tính.

+Điều trị thấp khớp mạn tính.

+Điều trị đau bụng, rong kinh ở phụ nữ, kích thích ăn uống và giảm đau cho phụ nữ vừa sinh đẻ.

+Điều trị phong thấp sưng đầu gối, đau bắp chuối, sưng tấy.

Liều dùng

Dùng 10 – 16g/ngày.

Cách dùng

+Dùng trong: Sấy khô, phơi khô hoặc dùng tươi sắc lấy thuốc uống, nấu thành cao, ngâm rượu hoặc tán thành bột.

+Dùng ngoài: Ngâm dược liệu với rượu để đắp ngoài.

Lưu ý khi sử dụng

Không thể phủ nhận công dụng của cây gối hạc trong điều trị bệnh cơ xương khớp. Tuy nhiên, không phải lúc nào việc sử dụng thuốc cũng mang lại hiệu quả cao. Tác dụng điều trị bệnh phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: Cách dùng, công thức phối trộn các vị thảo dược, thời gian sử dụng, cơ địa bệnh nhân,... Vì vậy, để các bài thuốc phát huy tác dụng chữa bệnh, bệnh nhân cần có chế độ ăn uống và tập luyện khoa học trong suốt quá trình dùng thuốc. Tốt nhất người bệnh nên kiêng cà phê, thuốc lá và các loại đồ uống chứa chất kích thích,... Đồng thời, để tránh gặp phải tác dụng phụ khi sử dụng cây gối hạc, bệnh nhân cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc.