KHA TỬ

Giới thiệu về dược liệu

Tên khoa học: Terminalia chebula Retz

Họ: Bàng (Combretaceae)

Tên gọi khác: Chiêu liêu, Chiêu liêu đồng, Kha lê lặc, Kha lê, Hạt chiêu liêu

Đặc điểm thực vật

Kha tử là cây thân gỗ, vỏ màu xám tro, có nhiều vết nứt dạng hình chữ nhật, không đều. Lớp vỏ ngoài có thể dày đến 2 cm và có nhiều tầng màu đỏ, nâu nhạt xen kẽ với nhau.

Lá đơn, mọc cách, cuống lá ngắn, phiến lá hình trứng hoặc trứng ngược. Đầu lá có mũi nhọn, đuôi lá rộng, gân hình lông chim thường có khoảng 6 – 10 gân thứ cấp.

Hoa nhỏ, mọc thành chùm ở nách lá hoặc ở đầu cành, màu trắng trên có phủ một lớp lông nhỏ màu vàng, mùi thơm, lưỡng tính, không tràng, thường có 10 nhị, vòi nhụy nhô cao, bầu hạ có một ô chứa noãn.

Quả thon, hình trứng, chứa 5 múi tù. Khi chín màu vàng đến cam sau cùng là chuyển sang màu hơi nâu, thịt quả đen nhạt, khô, chắc và cứng, vị chát chua. 

Mùa quả vào tháng 8 – 9.

Phân bố, sinh thái

Cây kha tử mọc dại và được trồng ở một số tỉnh miền Nam nước ta. Trên thế giới, cây được trồng ở các nước Đông Nam Á (Lào, Thái Lan Campuchia, Miến Điện), Ấn Độ. 

Kha tử có vỏ dày nên có thể chịu lạnh, khô và chịu lửa, là cây ưa sáng khi trưởng thành nhưng chịu bóng mát khi còn non. Cây thường mọc hoang ở các khu vực sông suối, rừng thưa lá rộng, đất ẩm hay đất cát và đất pha sét. 

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng

Quả cây (Kha tử) 

Thu hái, chế biến

Thu hái quả vào tháng 9 – 11, nên chọn quả già, bên ngoài vỏ màu vàng ngà, thịt chắc, mang về phơi khô, bảo quản dùng dần. Khi có nhu cầu sử dụng thì rửa sạch, để ráo nước, sao sơ với lửa. Sau đó giã dập, phần hạt.

Thành phần hóa học 

Trong kha tử có chứa một số thành phần như:

- 24 - 26% Tanin (axit galic, chebulic, egalic, luteolic, chebutin, terchebin,...) 

- Glucose, fructose, arabinose, acid amin,...

- Tinh chất dầu vàng (các acid béo như acid palmitic, oleic, linoleic,...)

Tác dụng - Công dụng 

Kha tử có tác dụng chữa ho, khàn tiếng, ra mồ hôi trộm, sát trùng dạ dày, đường ruột, ngăn ngừa tiêu chảy, chữa trĩ nội, kiết lỵ kinh niên

Cách dùng - Liều dùng 

Liều dùng: 3-10 g/ngày. Có thể sắc thành nước uống hoặc tán thành bột mịn, nấu cao, ngâm rượu hoặc dùng tươi.

Lưu ý

- Không sử dụng cho những người mắc hội chứng ngoại cảnh hoặc tích tụ nhiệt thấp, những người mới táo bón, cảm ngoại tà 

- Thận trọng khi dùng cho phụ nữ mang thai, cho con bú, trẻ em 

- Khi thấy các dấu hiệu bất thường như dị ứng, buồn nôn, đau đầu,... ngay lập tức ngưng dùng dược liệu và đến ngay cơ sở y tế uy tín để được hỗ trợ, điều trị kịp thời.