KHÚC KHẮC

Giới thiệu về dược liệu

Tên khoa học: Smilax glabra Roxb.

Họ: Kim cang (Smilacaceae)

Tên gọi khác: Dây kim cang, củ cun, dây nâu, kim cang mỡ, thổ phục linh,…

Đặc điểm thực vật

Khúc khắc là cây dây leo sống lâu năm, dài 4-5m, thân không có gai, có nhiều cảnh, mảnh và có rễ phát triển. 

Lá mọc so le, phiến lá có hình bầu dục thuôn, gốc tròn hay hơi hình tim, có 6 gân gốc, cuống dài mang tua cuốn. 

Hoa mọc ở nách lá, thành tán, màu hồng hoặc có điểm chấm đỏ, hoa đực và hoa cái riêng rẽ. Hoa đực có bao hoa với 3 răng tù, 3 nhị có chỉ nhị ngắn. Hoa cái có bầu hình trứng với vòi ngắn mang 3 đầu nhụy rẽ ra.

Quả mọng, hình cầu, khi chín có màu đỏ đến tím đen, chứa 2-4 hạt màu đỏ nâu

Mùa hoa: tháng 5-6

Mùa quả: tháng 8-12.

Phân bố, sinh thái

Cây mọc hoang ở vùng trung du và đồi núi một số tỉnh nước ta như Ninh Bình, Quảng Binh, Hòa Bình, Hà Giang, Lạng Sơn, Thanh Hóa, Lâm Đồng, Nghệ An, Bình Thuận,…

Khúc khắc là cây ưa sáng, có thể chịu hạn và mọc được trên nhiều loại đất, thường tập trung ở các vùng đồi cây bụi, bờ nương rẫy, nhất là vùng đồi thấp ven biển. 

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng

Thân rễ (Củ) của cây được dùng để làm thuốc. 

Thu hái, chế biến

Thu hái thân rễ vào mùa đông, mang về rửa sạch, cắt hết rễ con xung quanh và được sơ chế theo nhiều cách như:

- Để nguyên đem phơi hoặc sấy khô

- Ngâm nước nóng và thái lát, phơi khô

Thành phần hóa học 

Thân rễ chứa: Tinh bột, Sitosterol, Stigmasterol, Smilax saponin, Tigogenin, β-sitosterol, Tannin, Chất nhựa.

Tác dụng - Công dụng 

Giải độc do thủy ngân, ung thũng, đau nhức xương, thấp khớp, lở ngứa, giang mai.

Cách dùng - Liều dùng 

Có thể dùng củ khúc khắc ở dạng sắc uống, tán bột hoặc làm viên hoàn. Liều dùng từ
15 – 60g/ ngày.

Lưu ý

Củ khúc khắc có thể gây rụng tóc nếu dùng đồng thời với nước chè xanh.