KIỀU MẠCH

Giới thiệu về dược liệu

Tên khoa học: Fagopyrum esculentum moench

Họ: Rau răm (Polygonaceae)

Tên gọi khác: Tam giác mạch, Lúc mạch đen, Mạch ba góc, Lộc đề thảo, Ô mạch.

Đặc điểm thực vật

Kiều mạch là cây thân thảo, sống hằng năm. Thân cây hình trụ, màu xanh hoặc đỏ, phân nhánh nhưng không nhiều. 

Lá đơn, mọc cách, phiến lá hình mũi giáo hoặc hình tim, mép nguyên.

Hoa tự chùm, mọc ở nách lá hoặc đầu cành. Hoa đơn tính, màu đỏ phớt hồng hoặc màu trắng. Quả bế, màu xám hoặc nâu, có 3 cạnh (nên được gọi là tam giác mạch) và có 2 lớp vỏ. 

Mùa hoa: tháng 6 – 10, mùa quả: tháng 6 – 11.

Phân bố, sinh thái

Kiều mạch sinh trưởng tốt ở vùng khí hậu ẩm, mát, trồng nhiều ở Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc. Tại Việt Nam, cây phân bố chủ yếu ở các tỉnh Đông Bắc và Tây Bắc như Hà Giang, Lào Cai, Lạng Sơn,…

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng

Có thể dùng toàn cây nhưng chủ yếu là dùng lá và hoa 

Thu hái, chế biến

Thu hoạch tháng 4 – 5 hoặc tháng 11 – 12, tùy thời điểm trồng. Sau đó, đập lấy hạt rồi phơi khô.

Thành phần hóa học 

Kiều mạch có hàm lượng dinh dưỡng cao. Hạt chứa nhiều tinh bột, protein, các axit amin (threonine, lysine, tryptophan). Thân, cành và lá của cây cũng có chứa nhiều thành phần chống oxy hóa như tannin, rutin và fagopyrin.

Tác dụng - Công dụng 

Kiều mạch có tác dụng giải độc, thanh nhiệt, giúp sáng mắt, chữa viêm ruột cấp, trị mụn nhọt, bỏng, lở loét ngoài da, tràng vị tích trệ, làm chậm quá trình xơ vữa động mạch, cao huyết áp, tim mạch,…

Ngoài ra, bột kiều mạch còn được dùng để nấu cháo và làm bánh. Lá và quả được dùng làm thức ăn chăn nuôi gia súc.

Cách dùng - Liều dùng 

Cách dùng: sắc uống, chế biến món ăn hoặc dùng ngoài trị các bệnh da liễu.

Lưu ý

- Hạt kiều mạch có tính lương nên tránh dùng cho người có tỳ vị hư hàn.

- Thận trọng khi dùng cho người có thể trạng yếu, bị ung thư và người có cơ địa dễ dị ứng.

- Trong thời gian dùng dược liệu, nên kiêng phèn chua và thịt heo.

- Một số nghiên cứu cho thấy, hạt kiều mạch có chứa sắc tố huỳnh quang màu đỏ. Khi dùng có dấu hiệu đau cổ họng, dị ứng ánh sáng, rát mũi, viêm niêm mạc mắt và viêm phế quản.