LÁ KHẾ

Đặc điểm tự nhiên

Khế là cây gỗ thường xanh, chiều cao trung bình từ 8 – 12m. Lá hình kép lông chim, mỗi lá gồm khoảng 3 – 5 đôi lá chét, phiến lá chét hình trái xoan, mỏng, mép lá nguyên.

Hoa có cụm hoa ngắn, dạng chùm xim, mọc ở nách lá. Nụ hoa có hình cầu. hoa màu hồng nhạt, ngả tím. Đài hoa gồm 5 lá đài, thuôn, hình mũi mác, ngắn bằng nửa tràng hoa. Tràng hoa có 5 cánh mỏng, tròn ở đỉnh, các đài hoa đính với nhau ở 1/3 dưới. Có 5 nhị, nằm đối diện các lá đài, nằm xen kẽ cùng 5 nhị lép. Bầu nhị có hình trứng, phủ lông tơ, 5 lá noãn tạo 5 ô, trên mỗi ô đựng 4 noãn, có vòi ngắn, đầu nhụy phồng.

Quả to, mọng nước, tiết diện ngang hình ngôi sao 5 múi.

Cây mọc khắp nơi ở nước ta, ra hoa tháng 3-7, có quả tháng 7-12.

Cây khế có nguồn gốc ở Malaysia và Ấn Độ. Hiện nay loài thực vật này đã được di thực và trồng nhiều ở nước ta. Có 2 giống khế thường gặp nhất là cây khế ngọt và khế chua.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Lá khế được sử dụng để bào chế thuốc. Ngoài ra còn có quả cũng được dùng làm dược liệu.

Thu hái: Lá khế có thể được thu hái quanh năm.

Chế biến: Có thể dùng tươi hoặc phơi khô.

Bảo quản dược liệu đã qua sơ chế ở nơi khô ráo và thoáng mát.

Thành phần hóa học

Trong cao chiết ethanol của loại lá này có chứa alkaloid, flavonoid, steroid, triterpene, đường khử, saponin và tanin. Nghiên cứu cũng tìm thấy tác dụng kháng viêm in vitro của cao chiết lá khế thông qua thử nghiệm ức chế biến tính albumin bởi nhiệt.

Tác dụng

+Tác dụng hạ mỡ máu: Cao chiết cồn methanol lá khế (MEACL) có tác dụng hạ mỡ máu thông qua nhiều cơ chế gián tiếp, phức tạp. Bên cạnh đó, MEACL làm tăng bài tiết cholesterol và acid mật theo phân ra ngoài. Giảm tổng hợp nội sinh triglycerid và cholesterol toàn phần trong gan.

+Tác dụng giảm thiểu nguy cơ bệnh lý tim mạch: Công dụng hạ mỡ máu của MEACL về lâu dài sẽ làm giảm nguy cơ gây ra các bệnh lý tim mạch. Rối loạn lipid máu sẽ dẫn đến hình thành các mảng xơ vữa lắng đọng ở thành mạch máu tim, não, thận.

+Tác dụng ổn định đường huyết: Dịch chiết lá khế đơn độc hoặc kết hợp với các loại lá khác đã được nghiên cứu và chứng minh có hiệu quả trong hạ đường huyết.

+Tác dụng ngăn ngừa lão hóa: Cao chiết cồn methanol của lá này trong nghiên cứu gầy đây cho thấy tiềm năng trong ngăn ngừa lão hóa. Lá của cây khế có chứa flavonoid, saponin. Đây là những chất chống oxy hóa, hạn chế các gốc tự do – nguyên nhân hàng đầu gây lão hóa.

+Tác dụng chữa mề đay, mẩn ngứa: Lá khế đã được ứng dụng từ lâu trong điều trị mẩn ngứa, mề đay. Trong đây phần lớn chứa alkaloid. Đây là một chất kháng viêm mạnh, thường được ứng dụng trong điều trị các bệnh lý viêm, nhiễm, sưng,...

Công dụng

Lá khế có vị chua, chát, se, tính bình và sẽ có các công dụng sau đây:

+Điều trị chứng nổi mề đay và ngứa da.

+Điều trị chứng đau họng và sổ mũi.

+Điều trị mẩn ngứa và dị ứng ngoài da.

+Điều trị mụn nhọt, lở loét, da chân bị nước ăn, ngứa ngáy.

+Điều trị chứng dị ứng do tiếp xúc với sơn ta.

+Điều trị chứng sởi ở trẻ em.

+Điều trị bệnh viêm họng.

+Điều trị ngộ độc nấm.

Liều dùng

Có thể dùng khế ở dạng sắc uống hoặc dùng ngoài. Liều lượng trung bình: Hoa 4 – 12g/ ngày, quả và lá 20 – 40g/ ngày, rễ và vỏ cây 10 – 12g/ ngày.

Lưu ý khi sử dụng

Khế tuy có có nguồn gốc từ thiên nhiên nhưng vẫn có chỉ định, chống chỉ định và tác dụng phụ. Vì vậy, không nên không nên tự ý sử dụng hoặc nghe theo bài thuốc kinh nghiệm được truyền miệng mà chưa tham khảo ý kiến từ bác sĩ.