NONG ĐỘNG MẠCH CẢNH VÀ ĐẶT STENT

Tổng quan

Nong động mạch cảnh và đặt stent là thủ thuật giúp mở rộng các động mạch bị tắc nhằm khôi phục lưu lượng máu lên não. Những thủ thuật này thường được thực hiện để điều trị hoặc ngăn ngừa đột quỵ.

Động mạch cảnh là các động mạch nằm ở mỗi bên cổ của bạn. Đây là những động mạch chính cung cấp máu cho não. Chúng có thể bị tắc nghẽn bởi các chất béo tích tụ (mảng bám) từ đó làm chậm hoặc ngăn chặn dòng máu đến não - một tình trạng được gọi là bệnh động mạch cảnh – và có thể dẫn đến đột quỵ.

Quy trình này bao gồm việc chèn và thổi phồng tạm thời một quả bóng nhỏ tại động mạch bị tắc để mở rộng khu vực này từ đó giúp máu có thể lưu thông tự do đến não của bạn.

Nong động mạch cảnh thường được kết hợp với một thủ thuật khác được gọi là đặt stent. Đặt stent bao gồm việc đặt một cuộn dây kim loại nhỏ (stent) vào động mạch bị tắc. Stent giúp động mạch mở ra và giảm nguy cơ bị thu hẹp trở lại. Phương pháp nong động mạch cảnh và đặt stent có thể được sử dụng khi phẫu thuật động mạch cảnh truyền thống (phẫu thuật cắt nội mạc động mạch cảnh) không thể thực hiện được hoặc quá nhiều rủi ro.

Tại sao cần thực hiện

Nong động mạch cảnh và đặt stent có thể là phương pháp điều trị đột quỵ thích hợp hoặc là lựa chọn phòng ngừa đột quỵ nếu:

• Động mạch cảnh bị tắc nghẽn từ 70% trở lên, đặc biệt nếu bạn đã có các triệu chứng đột quỵ và bạn không đủ sức khỏe để phẫu thuật - ví dụ: nếu bạn bị bệnh tim hoặc phổi nặng hoặc đã xạ trị khối u cổ

• Bạn đã được phẫu thuật cắt nội mạc động mạch cảnh và đang bị tái hẹp sau phẫu thuật

• Vị trí bị hẹp khó tiếp cận khi phẫu thuật cắt nội mạc tử cung

Trong một số trường hợp, cắt nội mạc động mạch cảnh có thể là lựa chọn tốt hơn so với nong động mạch và đặt stent để loại bỏ tình trạng tích tụ của chất béo tích tụ (mảng bám) làm tắc nghẽn động mạch. Bác sĩ sẽ cùng bạn thảo luận để xem thủ thuật nào là an toàn nhất cho bạn.

Rủi ro

Với bất kỳ thủ thuật y tế nào, các biến chứng đều có thể xảy ra. Dưới đây là một số biến chứng có thể gặp phải khi nong và đặt stent động mạch cảnh:

• Đột quỵ hoặc thiếu máu não thoáng qua (cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua hoặc TIA). Trong quá trình nong mạch, cục máu đông hình thành có thể vỡ ra và di chuyển đến não của bạn. Bạn sẽ được sử dụng thuốc chống đông máu trong quá trình phẫu thuật để giảm nguy cơ này.

  Đột quỵ cũng có thể xảy ra nếu mảng bám trong động mạch của bạn bị bong ra khi ống thông đang được luồn qua mạch máu.

• Hẹp động mạch cảnh mới (tái hẹp). Một nhược điểm lớn của phương pháp nong động mạch cảnh là nguy cơ động mạch của bạn sẽ thu hẹp trở lại trong vòng vài tháng sau thủ thuật. Các loại stent phủ thuốc đặc biệt đã được phát triển để giảm nguy cơ tái hẹp. Một số lại thuốc được kê đơn sau thủ thuật để giảm nguy cơ tái hẹp.

• Cục máu đông. Cục máu đông có thể hình thành trong stent thậm chí vài tuần hoặc vài tháng sau khi nong mạch. Những cục máu đông này có thể gây đột quỵ hoặc tử vong. Điều quan trọng là phải sử dụng aspirin, clopidogrel (Plavix) và các loại thuốc khác đúng theo chỉ định để giảm nguy cơ hình thành cục máu đông trong stent của bạn.

• Chảy máu. Bạn có thể bị chảy máu tại vị trí ở háng hoặc tay, nơi ống thông được đưa vào. Thông thường điều này có thể gây ra các vết bầm tím, nhưng đôi khi làm chảy máu nghiêm trọng, có thể phải truyền máu hoặc thực hiện các thủ thuật phẫu thuật khác.

Bạn cần chuẩn bị như thế nào?

Trước khi nong mạch theo lịch hẹn trước, bác sĩ sẽ xem xét bệnh sử của bạn và thực hiện khám sức khỏe. Bạn cũng có thể cần thực hiện một số xét nghiệm sau:

• Siêu âm. Một thiết bị đi qua động mạch cảnh để tạo ra hình ảnh thông qua sóng âm thanh, giúp quan sát động mạch bị thu hẹp và dòng máu đến não.

• Chụp mạch cộng hưởng từ (MRA) hoặc chụp mạch cắt lớp vi tính (CTA). Các xét nghiệm này cung cấp hình ảnh rất chi tiết của các mạch máu bằng cách sử dụng sóng tần số vô tuyến trong từ trường hoặc bằng cách sử dụng tia X với chất cản quang.

• Chụp động mạch cảnh. Trong quá trình thực hiện xét nghiệm này, chất cản quang (có thể nhìn thấy trên hình chụp tia X) được tiêm vào động mạch để quan sát và kiểm tra mạch máu rõ hơn.

Thực phẩm và thuốc

Bạn sẽ nhận được hướng dẫn về những gì có thể hoặc không thể ăn và uống trước khi nong mạch. Sự chuẩn bị có thể khác nếu bạn đã nằm ở bệnh viện trước khi làm thủ thuật.

Đêm trước khi bạn thực hiện thủ thuật:

• Tuân theo hướng dẫn của bác sĩ về việc điều chỉnh các loại thuốc hiện tại của bạn. Bác sĩ có thể hướng dẫn bạn về việc ngừng dùng một số loại thuốc trước khi nong mạch, đặc biệt nếu bạn dùng một số loại thuốc tiểu đường, thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) hoặc thuốc chống đông máu.

• Uống các loại thuốc thuốc đã được phê duyệt với từng ngụm nước nhỏ.

• Lên kế hoạch sắp xếp phương tiện đi lại về nhà. Quá trình nong mạch có thể phải nằm viện qua đêm và bạn sẽ không thể tự lái xe về nhà vào ngày hôm sau vì tác dụng kéo dài của thuốc an thần.

Quá trình thực hiện

Nong động mạch cảnh được coi là một thủ thuật không phẫu thuật vì nó ít xâm lấn hơn phẫu thuật. Cơ thể của bạn không cần thực hiện vết mổ ngoài ngoại trừ một vết rất nhỏ trong mạch máu ở háng của bạn.

Hầu hết mọi người không cần gây mê toàn thân và vẫn tỉnh táo trong suốt quá trình phẫu thuật. Tuy nhiên, một số người có thể sẽ không tỉnh táo dựa trên việc gây mê và cảm giác buồn ngủ của họ. Bạn sẽ được truyền chất lỏng và thuốc qua ống IV để an thần.

Trước khi làm thủ thuật

• Bạn sẽ được đưa đến phòng chụp X-quang và yêu cầu nằm trên giường thủ thuật. Bạn sẽ tựa đầu vào một khu vực hình chiếc cốc để giúp thoải mái và cơ thể nằm im trong khi chụp động mạch cảnh.

• Bác sĩ sẽ cạo bớt lông tại vị trí thức hiện và sử dụng dung dịch sát trùng.

• Thuốc gây tê cục bộ được tiêm vào háng để làm tê khu vực này.

• Các miếng đệm điện cực nhỏ được đặt trên ngực của bạn để theo dõi nhịp tim của bạn trong suốt quá trình phẫu thuật.

Trong quá trình

Khi bạn đã dùng thuốc an thần, bác sĩ sẽ đưa ống thông vào một động mạch, thường là động mạch đùi ở vùng bẹn. Dưới đây là mô tả về quy trình nong mạch và đặt stent.

• Một ống nhỏ được đưa vào động mạch. Sau đó, một ống thông có bóng ở đầu sẽ được luồn qua đến chỗ hẹp trong động mạch cảnh thông qua hình ảnh của X-quang. Bạn sẽ không có cảm giác ống thông đi qua động mạch vì bên trong động mạch không có các dây thần kinh.

• Chất cản quang được tiêm vào động mạch cảnh qua ống thông. Chất cản quang có thể gây ra cảm giác ấm tạm thời ở một bên mặt của bạn. Chất cản quang giúp quan sát rõ ràng hơn động mạch bị hẹp và lưu lượng máu lên não.

• Một bộ lọc (filter) được đặt trong động mạch. Bộ lọc, được gọi là thiết bị bảo vệ tránh tắc mạch, được đưa vào bên ngoài chỗ hẹp để hứng bất kỳ mảnh vỡ nào có thể vỡ ra khỏi khu vực động mạch bị thu hẹp trong quá trình phẫu thuật.

• Quả bóng được luồn vào vùng bị hẹp và bơm căng để đẩy mảng bám sang một bên và làm rộng lòng mạch.

• Bác sĩ có thể đặt một ống lưới kim loại nhỏ (stent) vào động mạch mới được mở rộng. Stent có thể hỗ trợ giúp ngăn động mạch thu hẹp trở lại. Stent có thể được phủ một loại thuốc giải phóng từ từ theo thời gian để giúp ngăn ngừa tình trạng tái hẹp.

• Bộ lọc, ống nhỏ, ống thông và bóng sẽ được lấy ra. Nhân viên y tế sẽ dùng lực tác động lên vị trí đặt ống thông để ngăn ngừa chảy máu.

Thông thường, bạn sẽ không cần phải khâu vết thương. Thay vào đó, một miếng băng nhỏ sẽ được đặt tại vị trí vết mổ. Sau đó, bạn sẽ được đưa đến khu vực phục hồi.

Sau khi làm thủ tục

Để tránh chảy máu tại vị trí đặt ống thông, bạn cần nằm yên trong vòng vài giờ. Bạn sẽ được ở trong khu vực hồi sức hoặc trong phòng bệnh. Sau thủ thuật, bạn có thể được siêu âm động mạch cảnh. Hầu hết mọi người được xuất viện trong vòng 24 giờ sau khi làm thủ thuật.

Vị trí đặt ống thông có thể vẫn sẽ mềm, sưng và bầm tím trong vài ngày. Có thể có một vùng nhỏ bị đổi màu hoặc một cục máu đông nhỏ ở vị trí ống thông. Bạn có thể dùng acetaminophen (Tylenol, những loại khác) với liều lượng được khuyến cáo khi cần để giảm khó chịu hoặc thuốc khác theo quy định của bác sĩ.

Bạn cần tránh hoạt động gắng sức và khuân vác nặng trong 24 giờ sau khi làm thủ thuật.

Kết quả

Đối với hầu hết mọi người, nong động mạch cảnh và đặt stent giúp làm tăng lưu lượng máu qua động mạch bị tắc nghẽn trước đó và giảm nguy cơ đột quỵ.

Tìm kiếm sự chăm sóc y tế khẩn cấp nếu các dấu hiệu và triệu chứng của bạn quay trở lại, chẳng hạn như khó đi lại, khó nói, tê một bên cơ thể hoặc các triệu chứng khác tương tự như những triệu chứng bạn đã có trước khi làm thủ thuật.

Nong và đặt stent động mạch cảnh không phải là lựa chọn thích hợp cho tất cả mọi người. Bác sĩ của bạn có thể xác định xem lợi ích có lớn hơn nguy cơ tiềm ẩn hay không.

Vì phương pháp nong động mạch cảnh tương đối mới hơn so với phương pháp phẫu thuật động mạch cảnh truyền thống, các kết quả về lâu dài vẫn còn đang được nghiên cứu. Nói chuyện với bác sĩ của bạn về những kết quả mong đợi và các bước cần thực hiện tiếp theo sau thủ thuật của bạn.

Thay đổi lối sống sẽ giúp bạn duy trì kết quả tốt:

• Ngưng hút thuốc.

• Giảm nồng cholesterol và chất béo trung tính trong máu.

• Duy trì cân nặng hợp lý.

• Kiểm soát các tình trạng khác, chẳng hạn như bệnh tiểu đường và huyết áp cao.

• Tập thể dục thường xuyên.