PHẪU THUẬT NÃO

TỔNG QUÁT

Phẫu thuật não là gì?

Phẫu thuật não là bất kỳ thủ thuật nào được thực hiện nhằm giải quyết các bất thường trong não của bạn. Bộ não là một phần của hệ thống thần kinh trung ương. Nó kiểm soát khả năng nói, di chuyển, suy nghĩ và ghi nhớ của chúng ta. Phẫu thuật não nhằm mục đích điều trị các vấn đề mà không làm gián đoạn các chức năng quan trọng này.

Trong quá trình phẫu thuật não, bác sĩ phẫu thuật có thể loại bỏ một phần não của bạn hoặc một phần não phát triển bất thường, chẳng hạn như một khối u. Bác sĩ phẫu thuật cũng có thể sửa chữa các phần não bị tổn thương, chẳng hạn như mạch máu bị rò rỉ.

Đôi khi phẫu thuật não yêu cầu thực hiện một vết rạch (cắt) trong não của bạn. Nhưng cũng có nhiều thủ thuật có thể tiếp cận não của bạn qua mũi, miệng hoặc thậm chí là một vết cắt nhỏ trên chân của bạn. Phẫu thuật não xâm lấn tối thiểu gây ra ít rủi ro hơn so với phẫu thuật não mở và giúp quá trình hồi phục diễn ra nhanh hơn.

Ai cần phải phẫu thuật não?

Có nhiều lý do khiến bạn có thể cần phải phẫu thuật não, bao gồm:

• Dị dạng động mạch (một sự kết nối bất thường giữa động mạch và tĩnh mạch).

• Phình mạch (phình ở một phần bị suy yếu của động mạch).

• Các cục máu đông.

• Các khối u.

• Tình trạng thoái hóa, bao gồm cả bệnh Parkinson.

• Bệnh động kinh.

• Chấn thương đầu, bao gồm chấn thương sọ não (TBIs) và gãy xương sọ.

• Xuất huyết (chảy máu trong não hoặc đầu).

• Tổn thương thần kinh.

• Đột quỵ.

• Tích tụ chất lỏng, chẳng hạn như não úng thủy.

Các loại phẫu thuật não khác nhau 

Có nhiều loại phẫu thuật não khác nhau. Một số phổ biến nhất bao gồm:

• Sinh thiết: Sinh thiết não là một phẫu thuật được thực hiện để lấy một mẫu mô hoặc chất lỏng từ não, thường là để tìm xem một khối u có phải là ung thư hay không. Bác sĩ có thể làm sinh thiết kim theo phương pháp lập thể (có hướng dẫn bằng máy tính) bằng cách đưa kim vào não của bạn để lấy mẫu. Hoặc bác sĩ có thể loại bỏ một số mô trong khi phẫu thuật mở (craniotomy).

• Phẫu thuật mở hộp sọ (Craniotomy). Bác sĩ phẫu thuật sẽ loại bỏ một mảnh hộp sọ của bạn để tiếp cận não của chúng ta, sau đó thay thế mảnh đó sau khi phẫu thuật. Bạn có thể cần phẫu thuật này để loại bỏ khối u, cục máu đông, điều trị dị dạng động mạch, mô động kinh hoặc để giảm áp lực trong não.

• Kích thích não sâu (DBS): DBS là phương pháp điều trị bệnh Parkinson, chứng run và các tình trạng thần kinh khác. Bác sĩ phẫu thuật đặt các điện cực bên trong não của bạn. Một thiết bị nhỏ bên ngoài não của bạn điều khiển khi các điện cực phát xung điện. DBS có thể giúp điều chỉnh hoạt động bất thường của não.

• Phẫu thuật nội mạch: Bác sĩ phẫu thuật tạo một vết cắt nhỏ ở bẹn của bạn và đưa một ống thông (một ống mỏng, linh hoạt) vào mạch máu. Họ luồn ống thông lên não của bạn mà không thực hiện vết cắt vào hộp sọ của chúng ta. Ở đó, họ có thể loại bỏ cục máu đông (phẫu thuật loại bỏ huyết khối) hoặc điều trị chứng phình động mạch.

• Nội soi thần kinh: Đôi khi bác sĩ phẫu thuật có thể thực hiện phẫu thuật não qua mũi hoặc miệng của bạn. Đầu tiên, họ đưa một ống nội soi (một ống mỏng, sáng có gắn máy quay phim ở một đầu). Sau đó, bác sĩ phẫu thuật đưa các dụng cụ phẫu thuật qua ống. Bằng cách này, họ có thể loại bỏ các khối u mà không cần thực hiện vết cắt vào hộp sọ của chúng ta.

• Phẫu thuật cắt bỏ bằng laser: Một số tình trạng có thể nằm quá sâu trong não để có thể tiếp cận an toàn qua phẫu thuật mở hộp sọ. Trong những trường hợp này, việc sử dụng đầu dò laser, xuyên qua một lỗ nhỏ trên hộp sọ có thể cho phép phá hủy khối u, tổn thương do bức xạ hoặc mô động kinh.

Xạ phẫu lập thể có phải là phẫu thuật não không?

Xạ phẫu lập thể là một loại xạ trị ung thư não. Một trong những công nghệ được sử dụng phổ biến là phẫu thuật vô tuyến Gamma Knife®. Mặc dù có tên như vậy, đây thực sự không phải là một loại phẫu thuật vì không thực hiện các vết mổ. Bác sĩ sẽ nhắm các chùm bức xạ vào đầu bạn để phá hủy hoặc thu nhỏ các khối u.

QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN

Làm thế nào để chuẩn bị cho cuộc phẫu thuật não?

Phẫu thuật não cần được lên kế hoạch cẩn thận. Đầu tiên, bác sĩ sẽ tiến hành khám sức khỏe và xét nghiệm máu. Họ muốn đảm bảo rằng bạn có đủ sức khỏe để trải qua quy trình gây mê và phẫu thuật.

Bạn cũng có thể thực hiện một loạt các xét nghiệm hình ảnh như chụp MRI, chụp CT, chụp PET hoặc chụp mạch. Những xét nghiệm hình ảnh này giúp cung cấp thông tin rất chi tiết về các mô, dây thần kinh và mạch máu trong não của bạn. Các hình ảnh giúp bác sĩ phẫu thuật của bạn xác định vị trí chính xác các khu vực cần điều trị.

Bác sĩ phẫu thuật sẽ cung cấp cho bạn thông tin về:

• Điều chỉnh sức khỏe trước khi phẫu thuật: Nếu bạn hút thuốc, bạn nên dừng lại vài tuần trước khi phẫu thuật. Hút thuốc làm tăng nguy cơ biến chứng phẫu thuật và có thể khiến bạn hồi phục lâu hơn.

• Ngừng hoặc bắt đầu dùng một số loại thuốc trước khi phẫu thuật: Một số người dùng steroid trước khi phẫu thuật não để giảm nguy cơ sưng tấy. Thuốc chống động kinh làm giảm nguy cơ co giật. Nếu bạn dùng thuốc chống đông máu, bạn có thể phải dừng việc này vài ngày hoặc một tuần trước khi phẫu thuật.

• Điều gì sẽ xảy ra sau khi phẫu thuật: Tùy thuộc vào loại thủ thuật được thực hiện, có thể có thời gian hồi phục kéo dài hoặc không. Và, bạn có thể cần trải qua quá trình phục hồi chức năng thần kinh.

Điều gì xảy ra trong quá trình phẫu thuật não?

Giải phẫu não ở mỗi người là khác nhau. Đôi khi nhóm phẫu thuật cần cạo một phần tóc của bạn để phẫu thuật, hoặc họ có thể chỉ cạo một vùng nhỏ để rạch (cắt). Tóc của bạn sẽ không cần phải cạo cho hầu hết các cuộc phẫu thuật xâm lấn tối thiểu.

Một số quy trình yêu cầu gây mê toàn thân, đồng nghĩa với việc bạn hoàn toàn bất tỉnh. Tuy nhiên, các quy trình khác chỉ cần dùng thuốc an thần, nghĩa là bạn sẽ không tỉnh táo nhưng vẫn có thể phản ứng với một số kích thích nhất định. Trong một số ca phẫu thuật, bạn thậm chí vẫn tỉnh táo trong khi phẫu thuật. Đây là trường hợp điều trị đối với một số khối u, bệnh động kinh hoặc một số tình trạng thần kinh.

Trong quá trình phẫu thuật mở sọ thức tỉnh, bạn được gây tê khu vực trên đầu, vì vậy bạn không cảm thấy đau từ vết mổ. Bạn cũng nhận được thuốc an thần để đưa cơ thể vào một giấc ngủ nhẹ. Nhưng bác sĩ phẫu thuật và bác sĩ gây mê sẽ đánh thức bạn trong quá trình phẫu thuật và yêu cầu bạn thực hiện một số nhiệm vụ. Bạn có thể cần phải nói, di chuyển một bộ phận cơ thể, nhìn vào đồ vật hoặc ghi nhớ thông tin. Trước khi phẫu thuật, họ có thể theo dõi chức năng não của bạn bằng máy MRI chức năng. Các nhà cung cấp gọi đây là bản đồ các khu vực chức năng của não. Quá trình này giúp bác sĩ phẫu thuật của bạn tránh tác động tới các vùng quan trọng của não trong quá trình phẫu thuật.

Phẫu thuật não có thể mất từ ​​2 – 9 giờ hoặc hơn, tùy thuộc vào mức độ phức tạp của ca phẫu thuật của bạn.

Điều gì xảy ra sau khi phẫu thuật não?

Sau khi phẫu thuật, bạn sẽ cần ở lại bệnh viện để theo dõi. Đối với các thủ thuật ít xâm lấn hơn như phẫu thuật nội mạch, bạn có thể chỉ cần ở lại 1 – 2 ngày. Nhưng sau khi phẫu thuật mở hộp sọ, bạn có thể phải ở lại bệnh viện trong 10 ngày.

Bạn có thể tiếp tục sử dụng steroid hoặc thuốc chống co giật để ngăn ngừa sưng não và co giật. Bạn cũng có thể cần thủ thuật phục hồi chức năng thần kinh để phục hồi các chức năng nhất định. Điều này có thể bao gồm sự chăm sóc từ các nhà trị liệu vật lý, các chuyên gia ngôn ngữ và các nhà trị liệu nghề nghiệp. Những quy trình này có thể giúp bạn lấy lại sức mạnh, khả năng vận động, kỹ năng nói và khả năng thực hiện các công việc hàng ngày, nếu cần.

RỦI RO / LỢI ÍCH

Những rủi ro của phẫu thuật não là gì?

Như với bất kỳ phẫu thuật nào, phẫu thuật não có nguy cơ chảy máu, nhiễm trùng hoặc phản ứng với thuốc mê. Các tác dụng phụ khác có thể xảy ra ngay sau khi phẫu thuật bao gồm:

• Mất ngôn ngữ (khó nói).

• Sưng não.

• Lú lẫn hoặc mê sảng.

• Chóng mặt.

• Nhức đầu.

• Các vấn đề về chuyển động hoặc thăng bằng.

Những rủi ro dài hạn lớn nhất sau khi phẫu thuật não bao gồm:

• Thay đổi hành vi.

• Tổn thương não.

• Đi lại khó khăn.

• Mất trí nhớ.

• Các vấn đề với khả năng giao tiếp.

• Yếu tay hoặc chân của bạn.

Những lợi ích của phẫu thuật não là gì?

Phẫu thuật não có thể là một thủ thuật giúp cứu sống bạn. Thuốc có thể điều trị đột quỵ, chảy máu não, khối u và các vấn đề y tế nghiêm trọng khác. Những tiến bộ trong công nghệ y tế cũng đã giúp cho việc phẫu thuật não trở nên an toàn hơn bao giờ hết. Các thủ thuật mới hơn, ít xâm lấn hơn đã ra đời, giảm thiểu rủi ro biến chứng.

PHỤC HỒI VÀ TRIỂN VỌNG

Triển vọng sau phẫu thuật não

Quá trình hồi phục của mỗi người là khác nhau sau khi phẫu thuật não. Có thể mất vài tuần để hồi phục sau các cuộc phẫu thuật não ít xâm lấn. Hoặc có thể mất hàng tháng để bạn hồi phục sau một thủ thuật lớn như phẫu thuật cắt sọ.

Nói chuyện với bác sĩ của bạn về thời điểm an toàn để trở lại làm việc và các hoạt động bình thường. Tùy thuộc vào cuộc phẫu thuật bạn đã trải qua, họ có thể đưa ra các khuyến nghị cụ thể cho bạn. Điều quan trọng là bạn phải đến tái khám trong những tuần và tháng sau phẫu thuật. Bạn có thể cần thực hiện các xét nghiệm hình ảnh để đảm bảo các sự cố không quay trở lại.

KHI NÀO HÃY GỌI CHO BÁC SĨ

Khi nào nên gọi cho bác sĩ

Việc gặp các tác dụng phụ là điều bình thường, hay thậm chí là gặp phải cảm giác tồi tệ hơn sau khi phẫu thuật não trước khi bạn cảm thấy tốt hơn. Tuy nhiên, có một số vấn đề được coi là không bình thường và bạn nên liên hệ với bác sĩ của mình ngay khi:

• Khó đi tiểu. Mất kiểm soát đi tiểu hoặc đi tiêu.

• Khó thức giấc.

• Sốt hoặc buồn nôn, nôn mửa.

• Lú lẫn nghiêm trọng, thay đổi lớn về tâm trạng, hành vi hoặc ảo giác.

• Khó khăn với thị giác, thính giác hoặc lời nói của bạn.

• Đi lại khó khăn hoặc yếu ở chân, tay.

• Cổ cứng hoặc đau đầu tồi tệ hơn trước.

• Không có cảm giác, tê, hoặc kim châm ở cánh tay, chân hoặc mặt.

• Ngất xỉu.

• Co giật.

Đến phòng cấp cứu ngay nếu bạn gặp phải:

• Khó thở.

• Một cơn động kinh, khi bạn chưa từng bị.

• Một kiểu co giật khác với những gì bạn đã từng mắc phải trước đây.

LƯU Ý

Phẫu thuật não có thể điều trị nhiều loại bệnh lý nghiêm trọng, bao gồm khối u não, chứng phình động mạch và chứng động kinh. Một số loại phẫu thuật não yêu cầu thực hiện một vết rạch (cắt) trong hộp sọ và não của bạn. Các thủ thuật xâm lấn tối thiểu khác có thể không yêu cầu bất kỳ vết mổ nào. Những rủi ro lớn nhất khi phẫu thuật não bao gồm mất chức năng, chẳng hạn như khả năng nói, đi lại hoặc suy nghĩ. Một số người cần trải qua các quy trình phục hồi chức năng sau phẫu thuật để lấy lại chức năng như trước.