PHÌNH ĐỘNG MẠCH CHỦ

Phình động mạch chủ là gì?

Đôi khi một phần của thành động mạch chủ bị hư hỏng hoặc yếu đi. Điều này có thể khiến nó phồng lên hoặc bị sưng, giống như một quả bóng bay. Đây gọi là tình trạng phình động mạch chủ.

Thông thường khối phồng này xảy ra ở phần dưới của động mạch chủ, chạy qua bụng của bạn. Tình trạng này được gọi là chứng phình động mạch chủ bụng (AAA).

Trong 1/4 trường hợp, khối phồng xảy ra ở phần trên của phần động mạch chủ chạy qua ngực của bạn. Đây được gọi là chứng phình động mạch chủ ngực.

Đôi khi bạn có thể bị cả hai loại phình động mạch chủ cùng một lúc.

Phình động mạch chủ tương đối phổ biến, đặc biệt là khi chúng ta già đi. Chúng gặp phải ở 10% đàn ông lớn tuổi và 1–2% phụ nữ lớn tuổi. Ở New Zealand, tình trạng này gây ra khoảng 350 ca tử vong mỗi năm.

Biến chứng phình động mạch chủ

Khối phồng ở động mạch chủ nhỏ thường không gây ra vấn đề gì, nhưng khi phát triển quá lớn, nó có thể rất nguy hiểm. Nó có thể gây ra:

• Một vết rách trong niêm mạc của động mạch chủ (bóc tách động mạch chủ)

• Vỡ động mạch chủ

Cả hai tình trạng này đều nguy hiểm đến tính mạng và phải phẫu thuật khẩn cấp. Tin tốt là tình trạng phình động mạch chủ có thể được bác sĩ tim mạch theo dõi và điều trị trước khi nó gây ra các biến chứng.

Phình động mạch chủ

Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ

Các bác sĩ không biết tại sao tình trạng phình động mạch lại xảy ra ở người này chứ không phải ở người khác. Tuy nhiên, có một số điều làm tăng nguy cơ mắc phải, bao gồm:

• Hút thuốc

• Huyết áp cao

• Cholesterol cao

• Bệnh động mạch vành

• Tuổi tác - phình động mạch chủ hay gặp nhất ở những người trên 60 tuổi

• Giới tính - chúng phổ biến hơn ở nam giới

• Dân tộc - Người Maori và Thái Bình Dương có nguy cơ mắc chứng phình động mạch chủ cao hơn và có khả năng mắc bệnh ở độ tuổi trẻ hơn

• Tiền sử gia đình - nếu ai đó trong gia đình bạn từng bị chứng phình động mạch chủ, bạn sẽ có nhiều nguy cơ mắc chứng bệnh này hơn

• Bị thương do tai nạn, chẳng hạn như tai nạn xe hơi

• Bệnh tim bẩm sinh hoặc di truyền, chẳng hạn như hội chứng Marfan, hội chứng Ehlers-Danlos và hội chứng Loeys-Dietz

Làm cách nào để kiểm soát các yếu tố nguy cơ 

Bạn không thể thay đổi những thứ như tuổi hoặc giới tính của mình, nhưng có một số điều bạn có thể làm để giảm nguy cơ bị phình động mạch chủ, chẳng hạn như:

• Bỏ hút thuốc

• Duy trì cân nặng hợp lý

• Quản lý tình trạng huyết áp cao.

Phình động mạch chủ có thể gây biến chứng nghiêm trọng

Triệu chứng của phình động mạch chủ

Bạn có thể không biết mình có đang mắc phải tình trạng phình động mạch chủ hay không. Nó thường không gây ra triệu chứng, đặc biệt nếu khối phồng nhỏ.

Một số người cảm thấy các triệu chứng khi chứng phình động mạch tiến triển nặng hơn. Các triệu chứng có thể khác nhau tùy thuộc vào việc đó là chứng phình động mạch chủ ngực hay phình động mạch chủ bụng.

Các triệu chứng của chứng phình động mạch chủ ngực bao gồm:

• Đau ở ngực

• Đau lưng

• Khàn tiếng

• Ho

• Khó thở.

Các triệu chứng của chứng phình động mạch chủ bụng bao gồm:

• Đau sâu trong bụng hoặc một bên của bụng

• Đau lưng hoặc bẹn

• Cảm giác khó chịu gần rốn của bạn.

Nếu bạn gặp những triệu chứng này, bạn nên liên hệ với bác sĩ.

Vỡ động mạch chủ hoặc bóc tách động mạch chủ:

Nếu chứng bạn bị vỡ động mạch hoặc gặp phải tình trạng bóc tách động mạch chủ, các triệu chứng nghiêm trọng có thể khởi phát một cách đột ngột, bao gồm:

• Đau ngực hoặc lưng trên dữ dội một cách đột ngột, đôi khi được mô tả như cảm giác như bị xé

• Đau bụng trầm trọng

• Mất ý thức

• Khó thở

• Ngất xỉu hoặc chóng mặt

• Gặp khó khăn khi nói chuyện hoặc giọng nói khó nghe

• Mất thị lực

• Suy nhược hoặc tê liệt một bên cơ thể của bạn (tương tự như đột quỵ)

• Mạch yếu ở một bên so với bên kia.

Trong trường hợp này, bạn cần gọi cấp cứu ngay lập tức.

Làm thế nào để chẩn đoán phình động mạch chủ?

Những người không có triệu chứng thường không biết mình đang mắc phình động mạch chủ. Thường thì nó được phát hiện trong các xét nghiệm hoặc khi điều trị các bệnh lý khác.

Nếu bác sĩ cho rằng bạn bị phình động mạch chủ, bạn sẽ cần phải thực hiện một vài xét nghiệm để xác nhận điều đó. Chúng có thể bao gồm:

• Siêu âm

• Chụp CT

• Chụp MRI

• Chụp X quang phổi

• Siêu âm tim.

Siêu âm hỗ trợ chẩn đoán phình động mạch chủ

Điều trị phình động mạch chủ

Điều trị phình động mạch chủ phụ thuộc vào một số yếu tố, bao gồm:

• Kích thước của khối phồng phình động mạch

• Tình trạng bệnh lý tiến triển như thế nào

• Vị trí của nó trong động mạch chủ

• Tuổi và tình trạng sức khỏe của bạn

Nếu khối phồng nhỏ và không gây ra bất kỳ triệu chứng nào, bác sĩ có thể sẽ chỉ theo dõi nó bằng cách chụp cắt lớp thông thường.

Bạn cũng có thể được kê đơn thuốc tim mạch để giảm huyết áp và cholesterol nhằm giảm thiểu các biến chứng do phình động mạch.

Khi nguy cơ vỡ động mạch trở nên lớn hơn nguy cơ phẫu thuật, bác sĩ thường khuyên bạn nên phẫu thuật.

Phẫu thuật để điều trị chứng phình động mạch chủ

Phẫu thuật mở 

Phẫu thuật này được thực hiện tại bệnh viện với phương pháp gây mê toàn thân, vì vậy bạn sẽ ngủ trong suốt quá trình phẫu thuật và không cảm thấy đau.

Bác sĩ sẽ cắt một vết ở bụng hoặc ngực và khối phồng được điều trị bằng cách sử dụng miếng dán hoặc mảnh ghép tổng hợp.

Bạn có thể sẽ được chăm sóc đặc biệt trong vài ngày, một tuần nữa hoặc lâu hơn trong bệnh viện.

Can thiệp nội mạch (EVAR)

Phương pháp can thiệp nội mạch (EVAR) còn được gọi là đặt stent nội mạch.

Đối với thủ thuật này, bạn không cần phải mổ vùng bụng hoặc ngực. Thay vào đó, một vết cắt nhỏ được thực hiện ở bẹn của bạn và ống stent, giống như một ống nhỏ, được đưa vào thông qua ống thông. Ống thông được rút ra khỏi động mạch chủ, stent được đặt vào và bơm căng. Stent được đặt bên trong mạch, cho phép máu lưu thông tự do qua động mạch chủ.

Đối với thủ thuật này, bạn sẽ được gây tê cục bộ và dùng thuốc an thần. Điều này có nghĩa là bạn sẽ tỉnh táo nhưng có cảm giác buồn ngủ đồng thời bạn sẽ không cảm thấy đau.

Thủ thuật này thường mất hai hoặc ba giờ và được thực hiện bởi bác sĩ trong bệnh viện. Bạn thường sẽ nằm viện trong một hoặc hai ngày sau đó. Quá trình phục hồi hoàn toàn sẽ cần khoảng một tháng.

Đặt stent nội mạch

Phục hồi sau điều trị

Cảm giác mệt mỏi và đau nhức sau khi phẫu thuật là điều bình thường và điều quan trọng là bạn phải cho mình thời gian để hồi phục hoàn toàn, cả về thể chất và tinh thần.

Nếu bạn đã phẫu thuật mở, bạn sẽ có thể tiếp tục hầu hết các hoạt động bình thường của mình sau 4 – 6 tuần. Tuy nhiên, có thể sẽ mất 2 hoặc 3 tháng trước khi bạn bình phục hoàn toàn. Thời gian phục hồi sẽ ngắn hơn nếu bạn được can thiệp nội mạch.