PHONG

Bệnh phong là gì?

Phong là một bệnh lý truyền nhiễm gây ra các vết loét trên da nghiêm trọng, biến dạng da và tổn thương các dây thần kinh ở tay, chân và vùng da quanh cơ thể. Bệnh phong đã có từ thời cổ đại. Các đợt bùng phát ảnh hưởng tới mọi người trên mọi lục địa.

Nhưng bệnh phong, còn gọi là bệnh Hansen, lại không dễ lây. Bạn chỉ có thể mắc bệnh khi tiếp xúc gần và nhiều với giọt bắn từ mũi, miệng của người mắc bệnh phong chưa được điều trị. Trẻ em dễ mắc bệnh phong hơn so với người lớn.

Theo Tổ chức Y tế thế giới, hiện nay có khoảng 208.000 người trên thế giới mắc bệnh phong phần lớn ở châu Phi và châu Á. Khoảng 100 người được chẩn đoán mắc bệnh phong ở Hoa Kỳ hàng năm, chủ yếu ở phía Nam, California, Hawaii và một số vùng lãnh thổ khác.

Triệu chứng

Bệnh phong chủ yếu ảnh hưởng tới da và các dây thần kinh ngoài não và tủy sống của bạn, là các dây thần kinh ngoại biên. Nó còn có thể tấn công mắt và lớp mô trong mũi của bạn.

Triệu chứng chính của bệnh phong là các vết loét, cục u hay vết sưng trên da, không biến mất sau vài tuần hay vài tháng. Các vết loét này có màu nhợt nhạt.

Tổn thương dây thần kinh có thể dẫn tới:

• Mất cảm giác ở tay, chân

• Yếu cơ

Thường mất khoảng 3 – 5 năm để các triệu chứng xuất hiện sau khi tiếp xúc với vi khuẩn gây bệnh phong. Một số người không xuất hiện các triệu chứng cho đến 20 năm sau. Thời kỳ này gọi là giai đoạn ủ bệnh. Do nó có thể kéo dài nên các bác sĩ rất khó xác định thời điểm mà bạn mắc phải bệnh phong.

Bệnh phong do vi khuẩn gây ra

Nguyên nhân

Bệnh phong do một loại vi khuẩn phát triển chậm gọi là Mycobacterium leprae (M. leprae) gây ra. Bệnh phong còn được gọi là bệnh Hansen, tên của một nhà khoa học phát hiện ra vi khuẩn này vào năm 1873.

Người ta vẫn không rõ cách vi khuẩn phong đã lây nhiễm vào cơ thể. Khi một người mắc bệnh phong ho hay hắt hơi, các giọt bắn chứa vi khuẩn M. leprae sẽ lây lan qua người khác. Tiếp xúc gần là cách mà bệnh phong có thể lây nhiễm. Nó không lây thông qua các hoạt động như bắt tay, ôm, ngồi cạnh trên bàn ăn hay xe buýt.

Những người mẹ mang thai không lây bệnh phong cho thai nhi. Nó cũng không lây truyền qua quan hệ tình dục.

Các dạng bệnh phong

Bệnh phong phân loại dựa trên số lượng và loại vết loét trên da của bạn. Các triệu chứng và cách điều trị cũng tùy theo từng loại bệnh, bao gồm:

• Dạng Tuberculoid. Đây là thể bệnh phong dạng nhẹ, ít nghiêm trọng. Những người mắc tình trạng này chỉ có một hay một vài mảng da bị tác động, màu nhợt nhạt (paucibacillary leprosy). Vùng da bị ảnh hưởng có thể bị tê liệt do tổn thương dây thần kinh. Tình trạng này ít lây lan hơn so với các dạng bệnh khác.

• Dạng Lepromatous. Đây là dạng bệnh nặng hơn. Nó gây ra các vết sưng và phát ban trên da lan rộng hơn (multibacillary leprosy), gây tê và yếu cơ. Mũi, thận và cơ quan sinh dục nam cũng có thể bị ảnh hưởng. Tình trạng này dễ lây lan hơn so với dạng Tuberculoid.

• Dạng trung gian (Borderline). Người mắc thể bệnh phong này có triệu chứng của cả 2 dạng trên.

Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể phân loại theo:

• Single lesion paucibacillary (SLPB): một tổn thương

• Paucibacillary (PB): 2 – 5 tổn thương

• Multibacillary (MB): 6 tổn thương trở lên

Chẩn đoán

Nếu bạn bị vết loét trên da nghi ngờ bệnh phong, bác sĩ sẽ lấy một mẫu nhỏ để kiểm tra (sinh thiết da). Bác sĩ cũng có thể thực hiện rạch da (skin smear test). Nếu bạn mắc PB, kết quả xét nghiệm sẽ không cho thấy vi khuẩn. Kết quả chỉ có vi khuẩn khi bạn mắc tình trạng MB.

Bạn cũng có thể làm xét nghiệm da lepromin để xác định mình mắc loại bệnh phong nào. Bác sĩ sẽ cho một lượng vi khuẩn lao không hoạt động dưới da cẳng tay của bạn. Kiểm tra lại sau 3 ngày, 28 ngày sau đó để xem các phản ứng trên da. Phản ứng dương tính khi bạn mắc bệnh phong dạng Tuberculoid hay dạng trung gian. Khi bạn không mắc phong hay phong dạng Lepromatous, phản ứng sẽ âm tính.

Điều trị

Bệnh phong hoàn toàn có thể chữa khỏi. Trong 2 thập kỷ qua, có 16 triệu người mắc bệnh phong đã được điều trị thành công. Tổ chức Y tế Thế giới điều trị miễn phí hoàn toàn cho những người mắc bệnh phong. Việc điều trị tùy thuộc vào dạng bệnh phong mà bạn đang gặp. Kháng sinh có thể được sử dụng để điều trị nhiễm trùng. Điều trị bệnh phong được khuyên là cần thời gian kéo dài, thường từ 6 tháng – 1 năm. Nếu bạn gặp bệnh phong nặng, thời gian sử dụng kháng sinh có thể kéo dài hơn. Tuy nhiên, kháng sinh không thể điều trị các tổn thương thần kinh của bạn.

Liệu pháp kết hợp thuốc (MDT) là phương pháp điều trị phong thông thường, kết hợp với kháng sinh. Có nghĩa là bạn sẽ cần sử dụng 2 hay nhiều thuốc, thường là kháng sinh:

• PB: Sử dụng 2 thuốc kháng sinh, dapsone mỗi ngày và rifampicin mỗi tháng một lần.

• MB: Sử dụng 1 liều clofazimine mỗi ngày, dapsone mỗi ngày và rifampicin mỗi tháng. Bạn có thể sử dụng liệu trình này trong 1 – 2 năm để điều trị bệnh dứt điểm.

Bạn cũng có thể sử dụng thuốc chống viêm để kiểm soát cơn đau thần kinh, các tổn thương liên quan tới bệnh phong. Nó bao gồm các thuốc steroid, chẳng hạn như prednisone.

Đôi khi bạn có thể được điều trị bằng thalidomide, một thuốc ức chế hoạt động của hệ thống miễn dịch mạnh. Nó giúp điều trị tốt các triệu chứng trên da như nốt sần. Tuy nhiên, thalidomide có thể gây dị tật bẩm sinh nghiêm trọng, đe dọa tính mạng. Không được phép sử dụng khi bạn mang thai hay có ý định mang thai.

Biến chứng

Nếu không được điều trị, bệnh phong có thể gây tổn thương da, thần kinh, cánh tay, chân, bàn chân và mắt của bạn vĩnh viễn. Các biến chứng có thể bao gồm:

• Mù hay tăng nhãn áp

• Viêm mạch máu

• Rụng tóc

• Hiếm muộn

• Biến dạng khuôn mặt (sưng tấy vĩnh viễn, sưng và khối u)

• Rối loạn cương dương, vô sinh ở nam giới

• Suy thận

• Yếu cơ, chân không còn linh hoạt

• Tổn thương ở mũi, gây chảy máu cam và nghẹt mũi mãn tính

• Tổn thương vĩnh viễn các dây thần kinh ngoại biên.

Tổn thương các dây thần kinh ngoại biên có thể dẫn tới tình trạng rất nguy hiểm là mất cảm giác. Khi đó, bạn không còn cảm thấy đau khi bị cắt, bỏng hay các vết thương trên tay, chân của mình.