THẢO QUYẾT MINH

Giới thiệu về dược liệu

Thảo quyết minh còn được gọi với một số tên khác như Quyết minh, Hạt muồng muồng, cây Muồng ngủ, Muồng, Muồng đồng tiền, Đậu ma, T’răng (Bana), Lạc trời, Thủa nhò nhè (Tày), Muồng hòe, Hìa diêm tập (Dao).

Thảo quyết minh có tên khoa học là Cassia tora L., họ Đậu (Fabaceae).

Dược liệu Thảo quyết minh là cây bụi nhỏ, chiều cao từ 30 – 90cm với phần thân cành nhẵn. Lá kép lông chim mọc so le, có 3 đôi lá chét (thường từ 2 – 4) hình bầu dục mọc đối nhau. Cụm hoa ở kẽ lá, từ 1 – 3 bông. Hoa có màu vàng với tràng 5 cánh hình trứng.

Quả đậu, dài, hẹp với hai đầu thắt lại với chiều dài từ 12 – 14 cm. Mỗi quả có khoảng 25 hạt. Hạt màu nâu vàng bóng, hình trụ xiên. Mùa ra hoa từ tháng 5 – 6, mùa quả từ tháng 9 – 11.

Thảo quyết minh thường được tìm thấy ở những khu vực ở vùng nhiệt đới như châu Mỹ, châu Á, châu Phi, Australia. Ở Việt Nam, Thảo quyết minh được tìm thấy rộng rãi khắp cả nước, trừ những khu vực có độ cao trên 1000m. Dược liệu này ưa sáng và khí hậu nhiệt đới nóng ẩm.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận được sử dụng làm thuốc của cây Thảo quyết minh là hạt. Phần quả sau khi thu hái, sẽ đem phơi khô và tách lấy hạt, bỏ vỏ. Tiếp tục đem đi phơi hoặc sấy khô. Trước khi sử dụng chữa dụng, hạt sẽ được sao bằng lửa nhỏ cho tới khi có mùi thơm, chia thành 2 loại bao gồm sao vàng và sao cháy.

Thảo quyết minh sao vàng

Hạt thảo quyết minh sau khi rửa sạch và để ráo, đem đi sao trên chảo (đã để nóng già). Sao cho tới khi lớp bên ngoài xuất hiện dầu bóng. Tiếp tục sao tới khi dầu ráo, hạt chuyển sang có màu vàng. Sau đó lấy hạt ra, để nguội.

Thảo quyết minh sao cháy

Hạt thảo quyết minh sau khi sao vàng vẫn tiếp tục sao cho tới khi lớp vỏ ngoài đen dần. Ở trên mặt chảo xuất hiện lớp khói màu vàng cam, có mùi nồng. Sao tới khi tất cả các hạt chuyển sang màu đen đều, khói khói đen, mùi thơm cháy nồng (vữa chưa khét). Khi đó, ngưng sao và trải ra khay chờ nguội.

Bảo quản dược liệu ở nơi khô ráo, thoáng mát.

Thành phần hóa học

Phần hạt của Thảo quyết minh có chứa chrysophanol, physcion, aloeemodin monoglucoside, trachryson, obtusin, brassinolid, alaternin, aurantio-obtuirin, nor-rubrofusarin, rubro – fusanrin – 6 – beta – gentiobioside, naphthalene glycosid, torlactone và crysophannic acid- 9 – anthron.

Sau khi chế biến, hàm lượng anthraquinon trong Thảo quyết minh sẽ thay đổi.

Phần lá thảo quyết minh có chứa flavonoid là kaempferol-3-sophoroside.

Phần vỏ thân và lá có 3,5,8,3’,4’,5’-hexahydroxyflavon.

Tác dụng - Công dụng

Theo y học cổ truyền

Thảo quyết minh có vị nhạt, đắng (ở hạt tươi), vị đắng, ngọt (sau khi sao). Quy kinh Can, Thận. Công năng thanh can hỏa, tán nhiệt, minh mục, nhuận tràng.

Thảo quyết minh thường được sử dụng trong điều trị các bệnh về mắt bao gồm viêm màng kết mạc cấp, viêm võng mạc hay quáng gà. Ngoài ra, còn có công dụng điều trị tăng huyết áp, hỗ trợ an thần, ngủ ngon, trị các bệnh ngoài da (chàm, nấm).

Theo y học hiện đại

Tác dụng hạ huyết áp

Nghiên cứu cho thấy dịch chiết cồn của Thảo quyết minh có công dụng giãn mạch khi sử dụng đường tiêm tĩnh mạch trên động vật.

Tác dụng an thần

Nghiên cứu cho thấy sử dụng Thảo quyết minh đường uống trên thỏ có tác dụng an thần. Điện não đồ giảm trong quá trình nghiên cứu.

Nhuận tràng, trị táo bón

Thảo quyết minh với thành phần anthraglycosid có công dụng tăng co thắt cơ trơn ruột. Trong lá của thảo quyết minh có thành phần kaempferol, có công dụng nhuận tràng, tẩy xổ.

Kháng khuẩn, kháng nấm

Dịch chiết cồn từ hạt của Thảo quyết minh có công dụng ức chế các chủng Staphylococcus aureus, Bacillus diphtheria, Enterococcus. Cao nước chiết xuất từ hạt có công dụng kháng nấm trị bệnh ngoài da.

Giảm lipid máu, ức chế kết tập tiểu cầu

Nghiên cứu ở chuột cống trắng cho thấy Thảo quyết minh có công dụng làm hạ cholesterol toàn phần và triglyceride máu. Bên cạnh đó, nghiên cứu còn chỉ ra tác dụng ức chế kết tập tiểu cầu.

Ức chế tuyến ức, giải độc arsen

Thí nghiệm khi sử dụng Thảo quyết minh trên chuột cống trắng liên tục trong 7 ngày có công dụng làm teo tuyến ức và hỗ trợ giải độc arsen.

Cách dùng - Liều dùng

Liều sử dụng thông thường từ 5 – 10g một ngày.

Thảo quyết minh có thể được sử dụng bằng cách sắc nước uống, dùng riêng lẻ (độc vị) hoặc phối hợp với các vị thuốc để tăng hiệu quả. Hạt thảo quyết minh có thể đem sao vàng, pha nước uống như trà, có công dụng phòng say nắng.

Chữa viêm kết mạc cấp tính, sợ ánh sáng, mắt đỏ đau, chảy nước mắt

Sử dụng hạt thảo quyết minh 9g, Cúc hoa 9g, Mạn kinh tử 6g, Mộc tạc 6g. Đem tất cả sắc lấy nước và uống.

Chữa đau đầu

Sử dụng hạt thảo quyết minh đã sao vàng. Đem giã hạt thảo quyết minh và pha với nước sôi. Sử dụng uống như trà.

Chữa khó ngủ, ngủ mê, cao huyết áp, tim nhanh

Sử dụng hạt thảo quyết minh 20g, Mạch môn 15g, Tâm sen đã sao 6g. Đem tất cả dược liệu sắc lấy nước uống.

Chữa hắc lào

Sử dụng lá thảo quyết minh 20g. Đem ngâm trong rượu 50ml, Giấm 5ml trong vòng 10 ngày và dùng bôi hàng ngày.

Chữa viêm võng mạc

Sử dụng hạt thảo quyết minh 10g, Dạ minh sa 10g, Vong nguyệt sa 10g, Cam thảo 6g, Hồng táo 5 quả. Đem tất cả các vị sắc lấy nước uống.

Lưu ý

Thảo quyết minh là một dược liệu phổ biến, được sử dụng rất nhiều trong chữa bệnh. Tuy nhiên, khi dùng cần có một số lưu ý sau:

• Không được sử dụng cho người có tỳ vị hư hàn hay đại tiện lỏng (tiêu chảy).

• Nghiên cứu Y học hiện đại cho thấy sử dụng thảo quyết minh an toàn trên phụ nữ có thai. Do đó, có thể sử dụng dược liệu này trong điều trị chứng mất ngủ ở phụ nữ có thai.

• Có thể xuất hiện tương tác khi sử dụng với các thuốc và thực phẩm hàng ngày. Do đó, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.