TINH DẦU THIÊN NHIÊN

Giới thiệu về tinh dầu thiên nhiên

Tinh dầu là một hỗn hợp các hợp chất hữu cơ có mùi thơm được chiết xuất từ các thực vật tự nhiên. Tùy vào loại thực vật, tinh dầu có thể được chiết xuất từ nhiều bộ phận khác nhau như hoa, lá, rễ, thân và củ. Các cấu tử có nhiều trong tinh dầu là nguồn gốc của mùi thơm đặc trưng của từng loại tinh dầu. Ví dụ, mùi của tinh dầu hoa hồng là do có chứa phenyl etilic, mùi của tinh dầu hoa nhài là do có chứa jasmin và mùi của tinh dầu chanh chủ yếu là do có chứa limonene (chiếm khoảng 90% trong tinh dầu chanh).

Hầu hết các loại tinh dầu thiên nhiên rất dễ bay hơi. Trong công nghiệp, người ta thường sử dụng bộ phận chứa nhiều tinh dầu nhất nhằm thu được chất lượng cao nhất. Hàm lượng tinh dầu trong các loài thực vật thường không quá cao. Một số chứa 15% và một số chỉ có vài phần nghìn. Dược liệu chứa ít tinh dầu thường quý hiếm và đắt tiền như tinh dầu hoa hồng. Phương pháp sản xuất tinh dầu cũng rất quan trọng. Một số loại thu được thông qua các quá trình hóa học không được xem là tinh dầu thực sự.

Cơ chế tác động của tinh dầu thiên nhiên

Tinh dầu được sử dụng trong các phương pháp điều trị bằng hương thơm, có thể được hít thở, xông hơi hoặc bôi lên da. Các hóa chất thực vật trong tinh dầu có thể được hấp thụ khi bôi trực tiếp lên da, và sự hấp thụ có thể được cải thiện bằng cách sử dụng phương pháp chườm nóng.

Việc hít phải hương thơm từ tinh dầu có thể kích thích các khu vực trong hệ viền (hệ limbic) của não. Hệ viền đóng vai trò quan trọng trong cảm xúc, hành vi, khứu giác và trí nhớ dài hạn. Nó cũng có vai trò trong việc hình thành ký ức và giải thích tại sao những mùi hương quen thuộc có thể kích hoạt ký ức và cảm xúc. Ngoài ra, tinh dầu thiên nhiên còn có tác dụng kiểm soát một số chức năng sinh lý vô thức, ví dụ như nhịp thở, nhịp tim và huyết áp.

Các loại tinh dầu thiên nhiên

Theo một số ghi nhận, có tới hơn 90 loại tinh dầu thiên nhiên khác nhau. 10 loại tinh dầu phổ biến nhất thường được sử dụng bao gồm:

• Tinh dầu bạc hà: tăng cường năng lượng, hỗ trợ tiêu hóa.

• Tinh dầu hoa oải hương: giảm căng thẳng.

• Tinh dầu gỗ đàn hương: làm dịu thần kinh, giúp tập trung.

• Tinh dầu cam Bergamot: giảm căng thẳng, cải thiện tình trạng da như bệnh chàm.

• Tinh dầu hoa hồng: cải thiện tâm trạng, giảm lo lắng.

• Tinh dầu hoa cúc la mã: cải thiện tâm trạng, thư giãn.

• Tinh dầu hoa ngọc lan tây Ylang-Ylang: điều trị đau đầu, buồn nôn, các bệnh ngoài da.

• Dầu cây trà: chống lại nhiễm trùng, tăng cường khả năng miễn dịch.

• Tinh dầu hoa nhài: giúp chống trầm cảm, sinh con, giảm ham muốn tình dục.

• Tinh dầu chanh: hỗ trợ tiêu hóa, tâm trạng, giảm đau đầu.

Cách sản xuất tinh dầu thiên nhiên

Hiện nay, để sản xuất tinh dầu thiên nhiên, có 2 phương pháp phổ biến là tẩm trích và chưng cất hơi nước. Tùy vào từng loại tinh dầu, sẽ có cách sản xuất riêng biệt. Tuy nhiên, quá trình sản xuất tinh dầu thiên nhiên đều bao gồm các bước sau:

• Lựa chọn mùi hương: Các loại cây cỏ, hoa lá, thực vật chứa tinh dầu được sử dụng từ lâu đời. Các thành phần phổ biến như vỏ quế, sả, cam, quýt, chanh, bưởi, hoa nhài, mimosa, hoa hồng... đều có thể chiết ra tinh dầu.

• Chiết xuất tinh dầu: Sau khi thu hái, các hương liệu được phơi khô, sấy khô, thanh lọc tạp chất và sau đó bước vào giai đoạn chiết xuất và tinh chế. Với mỗi nguyên liệu, sẽ có phương pháp sản xuất khác nhau để đạt hiệu quả tốt nhất, bao gồm chiết xuất, chưng cất, tách hương liệu hoặc ép lấy nước.

Công dụng của tinh dầu thiên nhiên

Giảm căng thẳng và lo lắng

Theo một số nghiên cứu được công bố trên Journal of Alternative and Complementary Medicine và International Journal of Nursing Practice, tinh dầu hoa oải hương có thể giúp giảm mức độ căng thẳng của người tham gia thử nghiệm. Tinh dầu cam Bergamot cũng được xem là một trong những loại tinh dầu thiên nhiên có tác dụng giảm căng thẳng hiệu quả. Nghiên cứu năm 2015 và 2017 đã chỉ ra rằng loại tinh dầu này có thể cải thiện cảm xúc tiêu cực, giảm mệt mỏi và nồng độ cortisol trong cơ thể. Ngoài ra, các loại tinh dầu khác như tinh dầu cam, tinh dầu sả chanh và tinh dầu hoa ngọc lan tây Ylang-Ylang cũng có thể giúp giảm căng thẳng và thư giãn đầu óc.

Giảm đau đầu và đau nửa đầu

Một số nghiên cứu nhỏ trong những năm 90 đã phát hiện ra rằng việc thoa hỗn hợp dầu bạc hà và ethanol lên trán và thái dương có thể giúp giảm đau đầu. Nghiên cứu gần đây cũng đã chỉ ra rằng việc thoa tinh dầu bạc hà và tinh dầu hoa oải hương lên da cũng có thể giúp giảm cơn đau đầu. Ngoài ra, hỗn hợp hoa cúc và dầu mè cũng được cho là có thể giúp điều trị chứng đau đầu và đau nửa đầu. Tuy nhiên, cần có nhiều nghiên cứu chất lượng cao hơn để khẳng định những tác dụng của các tinh dầu này.

Cải thiện giấc ngủ

Việc sử dụng tinh dầu hoa oải hương đã được chứng minh giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ của phụ nữ sau sinh và những người mắc bệnh tim. Nhiều nghiên cứu cũng cho thấy ngửi các loại tinh dầu thiên nhiên, đặc biệt là dầu oải hương, có tác dụng tích cực đến việc ngủ.

Tác dụng chống viêm

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng tinh dầu thiên nhiên có khả năng chống lại tình trạng viêm nhiễm. Một số nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cũng đã chứng minh được tác dụng kháng viêm của tinh dầu.

Tác dụng kháng khuẩn

Tinh dầu bạc hà và tinh dầu trà được biết đến với khả năng kháng khuẩn và sát trùng đường hô hấp, theo các nghiên cứu.

Một số công dụng khác

Tinh dầu thiên nhiên không chỉ có tác dụng trị liệu mà còn có nhiều ứng dụng khác như:

• Làm thơm cho không gian sống.

• Dùng làm hương thơm tự nhiên trong sản phẩm mỹ phẩm tự chế hoặc các sản phẩm tự nhiên có chất lượng cao.

• Tinh dầu cũng có thể cung cấp giải pháp thân thiện với môi trường và an toàn bằng cách sử dụng để đuổi muỗi nhân tạo thay vì DEET. Các nghiên cứu cho thấy một số loại tinh dầu như sả có thể giúp đuổi muỗi trong khoảng 2 giờ và kéo dài thời gian bảo vệ đến 3 giờ khi kết hợp với vanillin.

Phân biệt tinh dầu thiên nhiên và tinh dầu hóa học

Tinh dầu thiên nhiên là sản phẩm được tạo ra hoàn toàn từ các thành phần tự nhiên và được coi là loại tinh dầu không pha trộn. Loại tinh dầu này chưa qua bất kỳ xử lý, pha loãng hoặc chế tác nào với các dung môi hoặc chất phụ gia. Do đó, giá cả của chúng thường rất đắt và khác nhau tùy thuộc vào loại và mùa vụ

Trái lại, tinh dầu hóa học được tạo ra trong phòng thí nghiệm, chủ yếu từ các hợp chất hóa học. Những loại tinh dầu này thường không bay hơi và tồn tại lâu hơn so với loại thiên nhiên. Loại này có giá thành rẻ hơn và được sản xuất dễ dàng trên quy mô công nghiệp mà không cần phải chiết xuất công phu như tinh dầu thiên nhiên. Tuy nhiên, chúng không mang lại lợi ích sức khỏe giống như tinh dầu thiên nhiên do được thiết kế để bắt chước mùi hương.

Lưu ý khi sử dụng tinh dầu

Tinh dầu tuy có nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng khi sử dụng có thể gặp phải một số tác dụng phụ sau:

• Lên cơn hen suyễn

• Phát ban

• Đau đầu, chóng mặt

• Xuất hiện phản ứng dị ứng

Ngoài ra, khi sử dụng tinh dầu cần có một số lưu ý sau:

• Tinh dầu cây xô thơm được ghi nhận gây co thắt trên phụ nữ đang mang thai.

• Tinh dầu có nhiều phenol chẳng hạn như quế, gây kích ứng da

• Tinh dầu từ vỏ cam quýt, tinh dầu cam Bergamot làm tăng phản ứng của da với ánh nắng.

• Không được uống tinh dầu, do có thể gây hại, thậm chí gây tử vong.