VIÊM MÀNG NÃO MỦ

Tổng quan

Viêm màng não mủ là tình trạng viêm chất lỏng và màng (màng não) bao quanh não và tủy sống của bạn.

Sưng do viêm màng não thường gây ra các dấu hiệu và triệu chứng như nhức đầu, sốt và cứng cổ.

Hầu hết các trường hợp viêm màng não mủ ở Hoa Kỳ là do nhiễm virus, nhưng nhiễm trùng do vi khuẩn, ký sinh trùng và nấm cũng là những nguyên nhân khác. Một số trường hợp viêm màng não mủ tự cải thiện mà không cần điều trị trong vài tuần. Những người khác có thể bị đe dọa tính mạng và cần điều trị kháng sinh khẩn cấp.

Tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức nếu bạn nghi ngờ bị viêm màng não mủ. Điều trị sớm bệnh viêm màng não mủ do vi khuẩn có thể ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

Viêm màng não có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau

Triệu chứng

Các triệu chứng của viêm màng não ban đầu mủ có thể giống với bệnh cúm. Các triệu chứng có thể phát triển trong vài giờ hoặc trong vài ngày.

Các dấu hiệu và triệu chứng có thể xảy ra ở bất kỳ ai trên 2 tuổi bao gồm:

• Sốt cao đột ngột

• Cổ cứng

• Đau đầu dữ dội có vẻ khác với bình thường

• Nhức đầu kèm theo buồn nôn hoặc nôn mửa

• Lú lẫn hoặc khó tập trung

• Co giật

• Buồn ngủ hoặc khó thức dậy

• Nhạy cảm với ánh sáng

• Không thèm ăn hoặc khát

• Phát ban trên da (đôi khi, chẳng hạn như trong bệnh viêm màng não mủ do não mô cầu)

Dấu hiệu ở trẻ sơ sinh

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có thể có những dấu hiệu sau:

• Sốt cao

• Khóc liên tục

• Buồn ngủ quá mức hoặc khó chịu

• Khó thức dậy sau giấc ngủ

• Ít hoạt động hoặc chậm chạp

• Không thức dậy để ăn

• Bú kém

• Nôn mửa

• Phình ở chỗ mềm trên đỉnh đầu của trẻ (thóp)

• Căng cứng cơ thể và cổ

Trẻ sơ sinh bị viêm màng não có thể khó dỗ dành và thậm chí có thể khóc nhiều hơn khi được bế.

Viêm màng não mủ có thể gây sốt

Nguyên nhân

Nhiễm vi rút là nguyên nhân phổ biến nhất của viêm màng não, sau đó là nhiễm trùng do vi khuẩn và hiếm hơn là nhiễm nấm và ký sinh trùng. Vì nhiễm trùng do vi khuẩn có thể đe dọa tính mạng nên việc xác định nguyên nhân là rất cần thiết.

Viêm màng não do vi khuẩn

Vi khuẩn xâm nhập vào máu, di chuyển đến não và tủy sống gây ra bệnh viêm màng não cấp do vi khuẩn. Nhưng nó cũng có thể xảy ra khi vi khuẩn xâm nhập trực tiếp vào màng não. Điều này có thể do nhiễm trùng tai hoặc xoang, vỡ hộp sọ hoặc - hiếm khi - do phẫu thuật.

Một số chủng vi khuẩn có thể gây ra viêm màng não cấp tính do vi khuẩn, phổ biến nhất là:

• Streptococcus pneumoniae (phế cầu).

• Neisseria meningitidis (não mô cầu).

• Haemophilus influenzae (haemophilus).

• Vi khuẩn Listeria monocytogenes (vi khuẩn listeria). 

Viêm màng não

Viêm màng não do vi rút thường nhẹ và thường tự khỏi. Hầu hết các trường hợp ở Hoa Kỳ là do một nhóm vi rút được gọi là enterovirus, chúng thường gặp nhất vào cuối mùa hè và đầu mùa thu. Các loại vi rút như vi rút herpes simplex, HIV, vi rút quai bị, vi rút West Nile và những loại khác cũng có thể gây viêm màng não mủ.

Viêm màng não mãn tính

Các sinh vật phát triển chậm (chẳng hạn như nấm và Mycobacterium tuberculosis) xâm nhập vào màng và chất lỏng xung quanh não của bạn gây ra viêm màng não mãn tính. Viêm màng não mãn tính phát triển trong hai tuần hoặc hơn. Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh viêm màng não mãn tính - nhức đầu, sốt, nôn mửa và tinh thần vẩn đục - tương tự như các dấu hiệu của bệnh viêm màng não cấp tính.

Viêm màng não do nấm

Viêm màng não do nấm tương đối ít phổ biến ở Hoa Kỳ. Nó có thể giống viêm màng não cấp do vi khuẩn. Bạn có thể gặp phải tình trạng này khi hít thở các bào tử nấm có thể tìm thấy trong đất, gỗ mục nát và phân chim. Viêm màng não do nấm không lây từ người này sang người khác. Viêm màng não do Cryptococcus là một dạng nấm phổ biến của bệnh ảnh hưởng đến những người bị suy giảm miễn dịch, chẳng hạn như AIDS. Sẽ nguy hiểm đến tính mạng nếu không được điều trị bằng thuốc chống nấm. Ngay cả khi được điều trị, viêm màng não do nấm có thể tái phát.

Các nguyên nhân viêm màng não khác

Viêm màng não cũng có thể do các nguyên nhân không lây nhiễm, chẳng hạn như phản ứng hóa học, dị ứng thuốc, một số loại ung thư và các bệnh viêm nhiễm như bệnh sarcoidosis.

Biến chứng

Các biến chứng viêm màng não có thể rất nặng. Bạn hoặc con bạn mắc bệnh càng lâu mà không được điều trị, thì nguy cơ co giật và tổn thương thần kinh vĩnh viễn càng cao, bao gồm:

• Mất thính lực

• Ảnh hưởng trí nhớ

• Ảnh hưởng khả năng học tập

• Tổn thương não

• Vấn đề về dáng đi

• Co giật

• Suy thận

• Sốc

• Tử vong

Nếu được điều trị kịp thời, ngay cả những người bị viêm màng não nặng cũng có thể hồi phục tốt.

Viêm màng não mủ không điều trị có thể làm tổn thương não

Chẩn đoán

Bác sĩ có thể chẩn đoán viêm màng não dựa trên tiền sử bệnh, khám sức khỏe và các xét nghiệm chẩn đoán. Trong quá trình khám, bác sĩ có thể kiểm tra các dấu hiệu nhiễm trùng quanh đầu, tai, cổ họng và da dọc theo cột sống.

Bạn có thể được thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán sau:

• Cấy máu. Một mẫu máu được cấy trong một đĩa đặc biệt để xem liệu nó có phát triển vi sinh vật, đặc biệt là vi khuẩn hay không. Mẫu cũng có thể được cấy trên phiến kính và nhuộm (nhuộm Gram), sau đó được quan sát dưới kính hiển vi để xem có vi khuẩn hay không.

• Xét nghiệm hình ảnh. Chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) đầu có thể cho thấy sưng hoặc viêm. Chụp X-quang hoặc chụp CT ngực hoặc xoang cũng có thể cho thấy nhiễm trùng liên quan đến viêm màng não.

• Chọc ống sống thắt lưng. Để chẩn đoán xác định viêm màng não, bạn sẽ cần thủ thuật này để lấy dịch não tủy (CSF). Ở những người bị viêm màng não, dịch não tủy thường cho thấy mức đường (glucose) thấp cùng với số lượng bạch cầu và protein tăng.

Phân tích dịch não tủy cũng có thể giúp bác sĩ xác định loại vi khuẩn nào đã gây ra bệnh viêm màng não. Nếu bác sĩ nghi ngờ viêm màng não do vi rút, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm dựa trên ADN được gọi là khuếch đại chuỗi polymerase (PCR) hoặc xét nghiệm kiểm tra kháng thể chống lại một số loại vi rút để xác định nguyên nhân cụ thể và có phương pháp điều trị thích hợp.

Thủ thuật chọc ống sống thắt lưng

Điều trị

Việc điều trị phụ thuộc vào loại viêm màng não mà bạn hoặc con bạn mắc phải.

Viêm màng não do vi khuẩn

Viêm màng não cấp do vi khuẩn phải được điều trị ngay bằng kháng sinh đường tĩnh mạch và đôi khi là corticosteroid. Điều này giúp đảm bảo phục hồi và giảm nguy cơ biến chứng, chẳng hạn như sưng não và co giật.

Việc dùng kháng sinh hoặc phối hợp nhiều loại thuốc kháng sinh tùy thuộc vào loại vi khuẩn gây nhiễm trùng. Bác sĩ có thể đề nghị dùng kháng sinh phổ rộng cho đến khi xác định được chính xác nguyên nhân gây viêm màng não.

Bác sĩ có thể dẫn lưu xoang hoặc xương chũm nào bị nhiễm trùng - xương phía sau tai ngoài nối với tai giữa.

Viêm màng não do vi rút

Thuốc kháng sinh không thể chữa khỏi bệnh viêm màng não do vi rút và hầu hết các trường hợp sẽ tự cải thiện sau vài tuần. Điều trị các trường hợp nhẹ của viêm màng não do vi rút thường bao gồm:

• Nghỉ ngơi 

• Bổ sung nhiều chất lỏng

• Thuốc giảm đau không kê đơn để giúp hạ sốt và giảm đau nhức cơ thể

Bác sĩ có thể kê đơn corticosteroid để giảm sưng trong não và thuốc chống co giật để kiểm soát cơn động kinh. Nếu vi rút herpes gây ra bệnh viêm màng não của bạn, thì bạn có thể được chỉ định thuốc kháng vi rút.

Các loại viêm màng não khác

Nếu nguyên nhân gây viêm màng não của bạn không rõ, bác sĩ có thể bắt đầu điều trị kháng vi rút và kháng sinh trong quá trình xác định nguyên nhân.

Điều trị viêm màng não mãn tính dựa trên nguyên nhân cơ bản. Thuốc kháng nấm điều trị viêm màng não do nấm và sự kết hợp của thuốc kháng sinh đặc hiệu có thể điều trị viêm màng não do lao. Tuy nhiên, những loại thuốc này có thể có tác dụng phụ nghiêm trọng, vì vậy việc điều trị có thể bị hoãn lại cho đến khi kết quả xét nghiệm xác nhận nguyên nhân là do nấm.

Viêm màng não không do nhiễm trùng, do phản ứng dị ứng hoặc bệnh tự miễn có thể được điều trị bằng corticosteroid. Trong một số trường hợp, không cần điều trị vì tình trạng bệnh có thể tự khỏi. Viêm màng não liên quan đến ung thư đòi hỏi liệu pháp điều trị cho tình trạng ung thư cụ thể.