XẠ TRỊ LẬP THỂ TOÀN THÂN

Xạ phẫu lập thể (SRS) là một loại xạ trị. Khi nó được thực hiện trên cơ thể chứ không phải não, thủ thuật này đôi khi được gọi là xạ trị toàn thân (SBRT) hoặc xạ trị triệt tiêu (SABR).

Quy trình này sử dụng nhiều chùm bức xạ hội tụ chính xác để điều trị các khối u và các vấn đề khác trên toàn cơ thể. SBRT được sử dụng để điều trị các khối u ở phổi, cột sống, gan, cổ, hạch bạch huyết hoặc các mô mềm khác.

Bởi vì không cần thực hiện các vết rạch, SBRT không phải là một loại phẫu thuật truyền thống. Thay vào đó, SBRT sử dụng hình ảnh 3D để nhắm mục tiêu chùm tia bức xạ liều cao đến khu vực bị ảnh hưởng. Điều này đồng nghĩa là có rất ít tổn thương đối với các mô lành xung quanh. Giống như các dạng bức xạ khác, xạ phẫu lập thể hoạt động bằng cách làm tổn thương DNA của các tế bào được nhắm mục tiêu. Sau đó, các tế bào bị ảnh hưởng không thể sinh sản, khiến các khối u nhỏ lại.

Xạ trị toàn thân thường bao gồm từ 1 – 5 buổi.

Các loại xạ phẫu lập thể

Các bác sĩ sử dụng hai loại công nghệ để cung cấp bức xạ trong quá trình phẫu thuật phóng xạ lập thể.

• Máy gia tốc tuyến tính (LINAC) sử dụng tia X (photon) để điều trị các bất thường cả tế bào ung thư và không phải ung thư trong não và các bộ phận khác của cơ thể. Máy LINAC còn được gọi bằng tên thương hiệu của nhà sản xuất, chẳng hạn như CyberKnife và TrueBeam. Các máy này có thể thực hiện SRS trong một phiên duy nhất hoặc từ 2 – 5 phiên điều trị cho các khối u lớn hơn (xạ trị lập thể phân đoạn).

• Chùm proton (hạt tích điện) là loại xạ trị lập thể mới và chỉ có ở một số trung tâm nghiên cứu ở Hoa Kỳ, mặc dù số lượng trung tâm có liệu pháp chùm proton đã tăng lên rất nhiều trong vài năm qua. Nó có thể sử dụng phương pháp xạ trị lập thể phân đoạn để điều trị các khối u trên cơ thể trong nhiều phiên điều trị. Chùm tia proton SBRT có thể được sử dụng để điều trị các khối u ở các bộ phận của cơ thể đã được xạ trị trước đó, hoặc những khối u gần các cơ quan quan trọng.

Cách hoạt động

Tất cả các loại xạ phẫu lập thể và xạ trị đều hoạt động theo cách tương tự nhau.

Thiết bị chuyên dụng tập trung chùm bức xạ vào khối u hoặc mục tiêu. Mỗi chùm tia có rất ít ảnh hưởng đến mô mà nó đi tới, nhưng một liều bức xạ sẽ được phân phối đến vị trí mà tất cả các chùm tia giao nhau.

Liều lượng bức xạ cao được truyền đến khu vực bị ảnh hưởng khiến khối u co lại và các mạch máu đóng lại theo thời gian sau khi điều trị, ngăn chặn nguồn cung cấp máu của khối u.

Độ chính xác của phẫu thuật phóng xạ lập thể đồng nghĩa là có ít tổn thương nhất đối với các mô khỏe mạnh xung quanh. Trong hầu hết các trường hợp, xạ phẫu có nguy cơ tác dụng phụ thấp hơn so với các loại phẫu thuật hoặc xạ trị truyền thống khác.

Tại sao cần thực hiện

Khoảng 50 năm trước, xạ phẫu lập thể đã được tiên phong là một giải pháp thay thế ít xâm lấn và an toàn hơn cho phẫu thuật não tiêu chuẩn (phẫu thuật thần kinh), đòi hỏi thực hiện các vết rạch trên da, hộp sọ, màng bao quanh não và mô não.

Kể từ đó, việc sử dụng SRS đã được mở rộng để điều trị nhiều loại bệnh lý thần kinh và các bệnh khác. SBRT có thể được sử dụng để điều trị ung thư gan, phổi, bụng, hạch bạch huyết và cột sống.

Rủi ro

Xạ phẫu lập thể không cần thực hiện các vết mổ, vì vậy nó thường ít rủi ro hơn so với phẫu thuật truyền thống. Trong phẫu thuật truyền thống, bạn có thể gặp rủi ro biến chứng với gây mê, chảy máu và nhiễm trùng.

Các biến chứng ban đầu hoặc tác dụng phụ thường là tạm thời. Chúng có thể bao gồm:

• Mệt mỏi. Tình trạng mệt mỏi có thể xảy ra trong vài ngày đầu sau SBRT.

• Sưng tấy. Sưng tấy tại hoặc gần vị trí điều trị có thể gây ra các dấu hiệu và triệu chứng như tăng cơn đau tạm thời. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng viêm (thuốc corticosteroid) để ngăn ngừa các vấn đề như vậy hoặc để điều trị các triệu chứng nếu chúng xuất hiện.

• Buồn nôn hoặc nôn mửa. Một số bệnh nhân có thể buồn nôn hoặc nôn tạm thời nếu khối u được điều trị ở gần ruột hoặc gan.

Hiếm khi mọi người có thể gặp tác dụng phụ muộn, vài tháng sau khi điều trị, mặc dù điều này khác nhau đối với từng cơ địa. Bác sĩ của bạn sẽ thảo luận kỹ hơn về những rủi ro tiềm ẩn với bạn. Chúng có thể bao gồm:

• Xương suy yếu có thể bị gãy

• Những thay đổi ảnh hưởng đến ruột

• Những thay đổi trong phổi

• Những thay đổi trong tủy sống

• Phát triển một bệnh ung thư mới (ung thư thứ phát)

• Sưng cánh tay và chân (phù bạch huyết)

Bạn cần chuẩn bị như thế nào

Việc chuẩn bị cho SRS và SBRT có thể khác nhau tùy thuộc vào tình trạng và vùng cơ thể đang được điều trị nhưng thường bao gồm các bước sau:

Thực phẩm và thuốc

• Bạn có thể được yêu cầu không ăn hoặc uống bất cứ thứ gì sau nửa đêm vào đêm trước khi làm thủ thuật.

• Nói chuyện với bác sĩ của bạn về việc bạn có thể dùng các loại thuốc thông thường của mình vào đêm trước hoặc buổi sáng của thủ thuật hay không.

Quần áo và đồ dùng cá nhân

Mặc quần áo rộng rãi, thoải mái.

Tránh mặc những đồ sau đây trong thời gian thực hiện SRS cột sống:

• Trang sức

• Kính đeo mắt

• Kính áp tròng

• Trang điểm

• Làm móng

• Răng giả

• Tóc giả hoặc kẹp tóc

Thận trọng khi dùng thuốc và dị ứng

Hãy cho bác sĩ của bạn nếu bạn:

• Đã cấy ghép các thiết bị y tế vào cơ thể, chẳng hạn như máy tạo nhịp tim, van tim nhân tạo, kẹp phình động mạch, máy kích thích thần kinh hoặc stent.

• Mang theo bất kỳ loại thuốc nào bạn đang dùng đến trung tâm điều trị và hỏi về những gì bạn nên làm khi dùng thuốc vào ngày làm thủ thuật.

Quá trình thực hiện

Xạ trị toàn thân lập thể thường được áp dụng cho bệnh nhân ngoại trú và mất từ ​​20 đến 60 phút cho mỗi lần điều trị. Mặc dù không phổ biến nhưng bác sĩ sẽ tư vấn cho bạn nếu một thành viên trong gia đình hoặc bạn bè sẽ cần đi cùng bạn trong quá trình điều trị.

Trước khi làm thủ thuật

Chuẩn bị cho phẫu thuật phóng xạ lập thể của cơ thể bao gồm một số bước, bao gồm:

• Đánh dấu. Một số công nghệ điều trị yêu cầu đặt một điểm đánh dấu kim loại nhỏ (điểm đánh dấu fiducial) trong hoặc gần khối u ở một số trường hợp nhất định. Điểm đánh dấu fiducial có kích thước bằng hạt gạo. Điểm đánh dấu thường có dạng hình trụ, cuộn dây hoặc hình cầu và thường được làm bằng vàng. Thủ tục đánh dấu thường được thực hiện như một thủ thuật ngoại trú trước khi điều trị SRS. Nhưng bước này không cần thiết đối với hầu hết công nghệ chụp CT.

• Mô phỏng. Một bác sĩ ung thư bức xạ sẽ tiến hành mô phỏng. Bước này xác định vị trí tốt nhất của cơ thể bạn để căn chỉnh nó với các chùm bức xạ. Cơ thể của bạn sẽ được giữ yên rất chặt bởi một thiết bị cố định. Hãy cho bác sĩ biết nếu bạn mắc chứng sợ không gian hẹp.

  Sau khi bạn nằm yên, quá trình chụp cắt lớp sẽ được thực hiện. Bác sĩ có thể thực hiện 4DCT để nắm bắt thông tin về cách khối u di chuyển khi bạn thở. 4DCT thường được sử dụng nhất trên các khối u nằm trong gan hoặc phổi. Sau khi quét, có thể bạn sẽ được đưa về nhà trước giai đoạn tiếp theo. Đôi khi, bạn có thể phải nín thở từ 10 - 30 giây mỗi lần trong quá trình điều trị để giảm sự di chuyển của khối u.

• Lập kế hoạch. Sử dụng xét nghiệm hình ảnh và phần mềm chuyên dụng, nhóm điều trị của bạn sẽ xác định vị trí các chùm tia bức xạ nhắm vào khối u.

Trong quá trình

Trẻ em thường được gây mê để làm các xét nghiệm hình ảnh và trong quá trình xạ phẫu. Người lớn thường vẫn tỉnh táo, nhưng trong một số trường hợp hiếm hoi, bạn có thể được dùng thuốc an thần nhẹ để giúp thư giãn nếu cảm thấy rất lo lắng.

Máy LINAC di chuyển và quay xung quanh cơ thể trong quá trình điều trị để phát ra các chùm bức xạ từ các góc độ khác nhau. Quá trình điều trị mất từ ít hơn 30 phút đến một giờ.

Thực hiện SBRT giống như chụp X-quang. Trong quá trình thực hiện:

• Bạn sẽ không cảm thấy bức xạ.

• Bạn sẽ có thể nói chuyện với các bác sĩ qua micrô.

Sau khi làm thủ thuật

Sau thủ thuật, bạn có thể:

• Nếu bạn gặp các triệu chứng như đau hoặc buồn nôn tăng tạm thời, bạn sẽ được sử dụng các loại thuốc thích hợp.

• Bạn sẽ có thể ăn và uống sau khi làm thủ thuật.

• Thông thường, bạn sẽ có thể về nhà trong cùng ngày.

• Bạn thường có thể trở lại các hoạt động bình thường trong vòng một đến hai ngày.

Kết quả

Hiệu quả điều trị của xạ phẫu lập thể diễn ra dần dần, tùy thuộc vào tình trạng đang được điều trị:

• Các khối u lành tính (bao gồm cả schwannoma tiền đình). Sau phẫu thuật phóng xạ lập thể, khối u có thể thu nhỏ trong khoảng thời gian từ 18 tháng đến 2 năm, nhưng mục tiêu chính của việc điều trị các khối u lành tính là ngăn chặn sự phát triển nào của khối u trong tương lai.

• Các khối u ác tính. Các khối u ung thư (ác tính) có thể thu nhỏ kích thước nhanh hơn, thường trong vòng vài tháng.

Bạn sẽ nhận được hướng dẫn về các kỳ điều trị tiếp theo để theo dõi sự tiến triển của tình trạng bệnh.